Peter de Jong, programmadirecteur van Fascinating. Foto: Van Hall Larenstein
Binnen het Fascinating-programma zijn mooie resultaten behaald op het gebied van eiwitverwerking. Een nieuwe techniek zorgt ervoor dat er tijdens het sproeidrogen 30 tot 40% energie wordt bespaard. Verder is door het toepassen van membraantechnologie de eiwitkwaliteit met zo’n 20% verbeterd. Programmadirecteur Peter de Jong hoopt dat de nieuwe technieken toegepast worden in een toekomstige eiwitfabriek.
Als programmadirecteur van Fascinating richt Peter de Jong zich op projecten over de eiwitverwerking. Toen het programma in 2021 van start ging, zag hij vanuit zijn programmaonderdeel al vrij snel projecten starten. “Het voordeel van verwerking is dat het gaat over de technologie en niet over specifieke producten”, aldus De Jong. “Daardoor hoeft er niet allerlei vertrouwelijke informatie gedeeld te worden. Een sproeidroger wordt bijvoorbeeld zowel bij Avebe als bij FrieslandCampina gebruikt. Als je dan met elkaar onderzoekt hoe je zo’n sproeidroger energiezuiniger kunt maken, dan heeft iedereen daar voordeel van.”
Energieverbruik blijft belangrijk
De grootste uitdagingen in de verwerking liggen volgens hem op verschillende vlakken, zoals het energieverbruik, de kwaliteit en de zuiverheid van de eiwitten. “Energieverbruik blijft heel belangrijk”, zegt hij over de eerste uitdaging. “Dat heeft niet alleen met emissies te maken, maar ook met de proceskosten. Je kunt uit veel gewassen eiwitten halen, maar dit wordt alleen een succes als het ook wat oplevert en kostendekkend is. De wijze waarop je je proces uitvoert, bepaalt in feite of het wel of niet winstgevend is.”
Je kunt uit veel gewassen eiwitten halen, maar dit wordt alleen een succes als het ook wat oplevert en kostendekkend is
Het onderzoek naar het energieverbruik is onlangs afgerond. De Jong licht toe: “In de sproeidroger wordt een melk- of zetmeelconcentraat met hete lucht gedroogd om er een poeder van te maken. Vooral het eruit halen van het laatste percentage vocht, kost enorm veel energie. Bovendien is het lastig om de hete lucht te hergebruiken. Dat komt omdat de hete lucht tijdens het proces vochtiger wordt.”
Binnen Fascinating is hier met zeoliet een oplossing voor gevonden. “Zeoliet is een poreus materiaal met kleine gaatjes waar watermoleculen precies doorheen kunnen. Hiermee wordt het water uit de lucht gehaald, waarna de warmte opnieuw gebruikt kan worden. Hiermee kan zo’n 30 tot 40% energie worden bespaard.” Er is echter nog een bottleneck: de beschikbaarheid en kosten elektrische energie. “Hierdoor zijn bedrijven afhankelijk van de elektriciteitsprijs. Als deze hoog is, dan kan dat risicovol zijn. Maar de techniek als zodanig is heel succesvol.”
Zuiverheid van de eiwitten
Een andere uitdaging heeft te maken met de zuiverheid. “Hoe zuiver moet het geëxtraheerde eiwit zijn? Hoe zuiverder het eindproduct, hoe hoger de energiekosten. Het maakt een groot verschil of je een isolaat – dus heel zuiver eiwit – of een concentraat maakt.”
De Jong legt uit: Een standaardmethode om het eiwit te extraheren door middel van chemicaliën de pH te veranderen. Dat is een effectief proces, maar het nadeel is dat er een verlies van de eiwitfunctionaliteit en -kwaliteit kan optreden. Daarom wilden we heel graag onderzoeken of we de eiwitten eruit kunnen filteren met membraantechnologie. Cosun en Avebe zijn hiermee aan de slag gegaan. Ze zijn heel tevreden over het eindresultaat. Deze technologie blijkt heel effectief te zijn om het goede eiwit te extraheren. Hiermee is de kwaliteit tussen de 10 en 20% verbeterd.”
Dat biedt veel kansen, benadrukt hij. “Als je de kwaliteit van het eiwit verhoogt, dan zijn er veel meer toepassingen mogelijk. Dan kun je er bijvoorbeeld schuim van maken, een bepaalde stevigheid en structuur genereren, of voor een betere opneembaarheid van het menselijk lichaam zorgen. En, heel belangrijk: hoe beter de kwaliteit en functionaliteit, hoe hoger de marktwaarde. Dat is natuurlijk heel belangrijk voor de boer. Een hogere marktwaarde betekent uiteindelijk meer financiële opbrengst per hectare.”
De haalbaarheid van een eiwitfabriek
Inmiddels is ook een derde project afgerond: het onderzoek naar de haalbaarheid van een eiwitfabriek. “Dit is hét icoonproject van Fascinating”, vertelt De Jong. “Het idee is om in deze fabriek verschillende stromen te verwerken, dus zowel natte als droge plantaardige eiwitstromen. Samen met partners, zoals NIZO, hebben we de haalbaarheid onderzocht. Daarbij hebben we kostenberekeningen gemaakt en naar de marktvraag gekeken.”
De Jong noemt het een mooi proces. “Er was een openheid. Het is best bijzonder dat concurrerende bedrijven samen een fabriek bouwen. Met elkaar hebben we de basis gelegd om een subsidieaanvraag te doen.” Ondertussen moet er nog van alles worden uitgezocht. “We gaan onderzoeken waar de meeste kansen liggen. Moet je isolaten maken, die heel puur zijn? Of kun je met concentraten volstaan? En welke producten kunnen er allemaal geproduceerd worden?”
Voorbeeld voor de rest van de wereld
Over de voortgang zegt De Jong: “Momenteel zitten we in de slotfase van het proces om alle partijen aan boord te krijgen. De provincie zit er positief in en wil ons idee steunen. Het besef leeft dat we met iets unieks bezig zijn, wat je nergens in Nederland tegenkomt. Hiermee kan de provincie een hele goede sier mee maken. Wij kunnen laten zien dat we in Groningen eiwit efficiënt kunnen verwerken tegen een hogere kwaliteit. Dat is een mooi voorbeeld voor de rest van de wereld.”
Fascinating duurt tot en met eind 2028. De Jong hoopt dat de samenwerkende projectpartners dan hebben aangetoond dat Groningen in de wereld leidend is geworden op het gebied van de productie van plantaardige eiwitten. “Ik verwacht dat de boeren daardoor een beter verdienpotentieel hebben gekregen. In Nederland hebben we een prachtige foodsector, die leidend is in de wereld is. Daarom moeten we zuinig zijn op de boeren. Zonder hen valt alles weg.”
