Benchmark Eiwittransitie: supermarkten moeten komen met plan om doelen te halen

Supermarkten zijn op weg, maar er moet nog veel gebeuren om de gestelde doelen voor de eiwittransitie te behalen. Dat is de conclusie van denktank Questionmark in de Benchmark Eiwittransitie 2024. Charlotte Linnebank, directeur van Questionmark, ziet dat supermarkten stappen maken, maar echte beweging moet nu gaan komen.

Nederlandse supermarkten zetten zich steeds meer in om meer plantaardige eiwitten te verkopen. Alle grote retailers hebben doelstellingen: in 2030 moet 60% van de verkochte eiwitten plantaardig zijn. Questionmark analyseert tweejaarlijks de vorderingen in de Superlijst Groen. Dit jaar komen ze voor het eerst met tussentijdse rapportage met de volledige focus op de eiwittransitie. Charlotte Linnebank: “In de Superlijst Groen hebben we al een aantal jaar aandacht voor de eiwittransitie. Het is een gegeven dat de productie en consumptie van dierlijke eiwitten verantwoordelijk zijn voor een heel groot deel van de CO2-uitstoot in de toeleveringsketen van de supermarkten. Om de noodzakelijke reductie te bewerkstelligen zal minder dierlijk eiwit geconsumeerd moeten worden. Alle supermarkten erkennen nu dat een eiwittransitie nodig is en dat deze snel moet gebeuren. Daarom hebben wij besloten de voortgang jaarlijks te evalueren.”

Doelen gesteld

In 2023 hebben alle grote supermarkten zich gecommitteerd aan het 60/40 doel. Dat is volgens Linnebank een stap van enorm belang. Buitenstaanders kunnen vinden wat ze willen, vertelt ze, maar uiteindelijk gaat een partij pas bewegen als ze zelf ook een doel stellen. “Het is vooral opvallend dat alle supermarkten de doelstellingen zo ambitieus hebben gesteld. Twee jaar geleden mikte de meerderheid van de supermarkten op 50/50. Er is veel druk op de supermarkten gezet vanuit het maatschappelijk middenveld en uiteindelijk zijn alle supermarkten overstag gegaan. Misschien ook wel in navolging van Albert Heijn die in 2022 al dit doel stelde.”

Een doel maakt meetbaar en afrekenbaar, stelt Linnenbank. En dat is wat ze met deze benchmark hebben gedaan. De conclusie: beweging naar meer plantaardige supermarkt komt langzaam maar zeker op gang. “Eerlijkheid gebiedt te zeggen dat de supermarkten dus pas één jaar onderweg zijn in hun doelstelling. In dat jaar zijn een paar kleine stapjes gezet.”

De meeste supermarkten zijn 1% dichter bij hun doelstelling gekomen. Supermarkten Ekoplaza en Jumbo hebben grotere stappen gemaakt. Volgens Linnebank is dit gedeeltelijk te verklaren omdat Ekoplaza duidelijk veel minder recepten deelt met vlees en de porties van vlees verkleind heeft. Voor Jumbo is het waziger waar de groei precies zit, maar Linnebank stelt wel vast dat Jumbo in de Superlijst Groen minder goed scoorde. “Ze hadden de meeste ruimte om te groeien en laten nu zien dat ze zich inzetten om meer plantaardig te verkopen.”

Aanbiedingen

Waar zetten de supermarkten stappen? Met name in het verkleinen van porties vlees, blijkt uit de Benchmark. Sinds 2021 zijn er 9% meer kleine verpakkingen vlees (minder dan 80 gram) verkrijgbaar. Het aandeel grote porties kromp met 7%. Met name Aldi, Dirk, Ekoplaza en Lidl zetten in op het vergroten van het assortiment met kleinere porties. Ook wordt er minder kwantumkorting geboden op dierlijke producten. In 2023 bestond gemiddeld 21% van de aanbiedingen uit kwantumkortingen in 2024 is dat nog maar 12%.

Aanbiedingen is een van de aandachtsgebieden voor supermarkten. Vlees blijft vooralsnog zichtbaar met kortingen en in de folder. 81% van de eiwitrijke producten in de aanbieding is dierlijk. Ekoplaza heeft verreweg het laatste aandeel vlees en vis in de aanbieding, 20%. Jumbo kondigde dit jaar aan te stoppen met prijsacties op vlees. Questionmark zegt dat dit een belangrijke stap is. Een kanttekening hierbij is dat Jumbo hun vleesproducten nog wel promoot in de actiefolder.  Ook Lidl onderneemt een stap door twee keer per jaar een plantaardige folder te maken. In de Superlijst Groen 2025 zal te zien zijn wat het effect van deze stappen is.

Van experiment naar plan

Een andere vaststelling is dat supermarkten vooral aan het experimenteren zijn. Voorbeelden hiervan zijn de pilot van Lidl en Plus met vleesvervangers in het vleesschap, Albert Heijn zet op iedere versverpakking een tip om het gerecht vegetarisch te maken en het gelijk trekken van prijzen. Supermarkten introduceren ook hybride vleesproducten.

De eerste stappen zijn nu gezet, maar waarmee kunnen ze echt groeien? “Supermarkten zijn nu vooral aan het experimenteren. Wat nu nodig is, is een plan om die doelstellingen te gaan halen. Een aanbevelingen die wij ook zien: bied meer plantaardige kant-en-klaar maaltijden aan. De opties zijn nu bij een aantal supermarkten zeer beperkt. Ook de aanbiedingen op vlees kunnen verminderd worden. Daar hebben een aantal supermarkten in 2024 stappen in gezet, zoals Jumbo. Ik ben benieuwd welk effect dit heeft op de verkopen.”

“Ik zie dat de beweging op gang is gekomen. Ik hoop dat supermarkten naar deze benchmark kijken en leren van elkaar en aan de slag gaan met onze aanbevelingen. De groei moet versnellen om de doelstellingen in 2030 te halen.”