Directeur Ekoplaza: ‘Supers moeten niet tenderen’

Erik Does, algemeen directeur van Udea/Ekoplaza, showt trots het nieuwe distributiecentrum van de biologische supermarktketen in Veghel. Het gaat om een wereldprimeur op het gebied van geconditioneerde warehousing, inclusief een kantoorgebouw, met een totaal oppervlak van ongeveer 32.000 vierkante meter.

Nu wordt de bevoorrading van de winkels en kantines nog op de ‘ouderwetse’ manier uitgevoerd. Mensen verzamelen de bestellingen en laden de vrachtwagen. Dat is bijna verleden tijd. Het wordt meer geautomatiseerd.

Volautomatisch krattenmagazijn

Er is een volautomatisch krattenmagazijn gebouwd waar robots de kratten wegzetten en oppikken, enigszins vergelijkbaar met hoe bijvoorbeeld machinefabrikanten hun magazijnen inrichten. Met dat innovatieve verschil, dat het magazijn van Udea in gradaties wordt gekoeld – onderin is het kouder (tot 2 graden) dan bovenin (circa 12 graden). Ook zijn een vriescel en een klaarzetruimte gerealiseerd. Hiervoor gebruikt het centrum de natuurlijke koudemiddelen ammoniak (NH₃) en koolstofdioxide (CO₂). Zonnepanelen op het dak gaan zorgen ervoor dat het distributiecentrum nagenoeg energieneutraal is.

Uniek systeem

Het systeem is uniek. Volgende maand gaat het in bedrijf. Spannend of het dan feilloos werkt. “We hebben er lang over gedubd om het wel of niet te doen, omdat het, gezien onze omzet, een erg grote investering is. Tientallen miljoenen euro’s, waarbij Udea zowel het vastgoed als het krattenmagazijn in eigendom houdt. Maar omdat we omzetgroei verwachten en we flink op energie en arbeid kunnen besparen, hebben we de stap genomen.”

De verkoop van biologische producten in supermarkten stagneert. De stijging van de omzet van biologische producten in supermarkten als Albert Heijn en Jumbo viel volgens IRI Nederland terug van 8,2% groei in 2018 naar 4,9% groei in 2019. Het marktaandeel steeg slechts van 3,19 naar 3,21 procent. Hoe staat Ekoplaza ervoor?

“Deze cijfers zullen wellicht kloppen voor de supermarktketen als geheel, maar voor ons bedrijf gaat dat niet op. We zijn qua omzet sterk gegroeid, namelijk 300% ten opzichte van 2014. Consumenten worden steeds bewuster. Het zou best kunnen dat de ‘gewone’ consument bij een ‘gewone’ supermarkt minder vaak een biologisch product in zijn winkelwagen gooit, maar in plaats daarvan een streekproduct of een vegan product.”

Het zou best kunnen dat de ‘gewone’ consument bij een ‘gewone’ supermarkt minder vaak een biologisch product in zijn winkelwagen gooit, maar in plaats daarvan een streekproduct of een vegan product

“De bewustere klant weet echter steeds beter zijn weg naar Ekoplaza te vinden. Niet alleen vanwege ons uitsluitend biologische aanbod, maar ook vanwege onze hang naar duurzaamheid. Bijvoorbeeld ons streven naar ‘plasticvrij’, en dat we werken aan duurzame relaties. Udea werkt met vaste leveranciers. We brengen onze telers ook met naam en foto in beeld bij onze klanten. We proberen lokaal te kopen en te leveren. Dus van boer tot bord. Broccoli uit Brabant in de Brabantse vestigingen.”

“Udea is nog net niet 100% zelfvoorzienend met vaste leveranciers. We kopen dus nog steeds buiten hen om, maar we werken wel met eerlijke uitbetalingsprijzen. Wij tenderen bijvoorbeeld niet, zoals andere supermarktketens (tenderen: leveranciers tegen elkaar op laten bieden tot degene die de laagste opbrengstprijs accepteert overblijft en het contract verwerft – red.). Een groeiende groep consumenten is bereid daar meer voor te betalen.”

De EU streeft binnen de Green Deal naar 25% aandeel biologisch in 2030. Realistisch?

“Voor Oostenrijk wel, maar voor Nederland is dat lastig te realiseren. De EU geeft wel een richting aan, en daar ben ik blij mee. Het wijst erop dat wij onze levensstijl moeten veranderen. We moeten naar een duurzamer gebruik van onze aardbol. Dat kan niemand alleen, dat moeten we samen realiseren. De meeste landbouwsubsidies wereldwijd, zo’n € 60 miljard, gaan naar tarwe, mais en soja. De EU-subsidie aan de landbouw is per jaar € 56 miljard.”

“Het doel is tegenwoordig vooral het verduurzamen van de landbouw. In de praktijk komt hier nog maar weinig van terecht. In de regio’s die de meeste EU-subsidies kregen, bleek de biodiversiteit het laagst. De grootste boeren ontvangen het meest. Het vergroeningsbeleid mislukt door het gebrek aan controleerbare doelen, aldus de Europese Rekenkamer.”

De voedingsindustrie schotelt ons diëten voor waar we letterlijk ziek van worden. Fastfood is geen food

“Het leidt tot ongezonde voeding die we eigenlijk niet moeten willen nuttigen. Het leidt tot obesitas, aangetaste immuunsystemen en algemene niet-fitheid. De voedingsindustrie schotelt ons diëten voor waar we letterlijk ziek van worden. Fastfood is geen food. Niet verwonderlijk dat juist in Amerika zoveel mensen niet bestand zijn tegen corona.”

“We zouden meer aardappelen, groente en fruit moeten eten. Ongezond voedsel is vaak goedkoop, gezond voedsel duur. Eigenlijk heel raar. Maar bepaalde multinationals en organisaties hebben grote belangen; zo’n trend ombuigen is daardoor lastig. De aandeelshouderswaarde van multinationals is een lelijk ding. Al voorzie ik wel dat het gaat gebeuren, want de jeugd is al veel bewuster bezig met duurzaamheid dan mijn generatie.”

Toch. Biologische branche-organisatie Bionext meldt dat het aantal telers dat omschakelt van gangbaar naar biologisch stagneert wegens gebrek aan perspectief op een goed verdienmodel. Hoe zouden we volgens u die trend kunnen keren?

“Een gezamenlijke wil om tot een duurzamere samenleving te komen, waarbij de supermarkten meer verantwoording nemen en stoppen met tenderen, zal perspectief bieden. En daarmee zorgen dat meer boeren met vertrouwen op een goed economisch perspectief overschakelen: naar biologisch.”

Heeft Udea ruimte voor nieuwe telers?

Udea is gegroeid, en veel van onze telers zijn in omvang met ons mee gegroeid. Bij verdere groei krijgt onze vaste groep telers het eerste recht.”

Bio-telers zijn, gechargeerd gesteld, onder te verdelen in idealisten en rekkelijken. De laatste boeren vooral uit economische motieven biologisch. Ze bespuiten hun gewassen met ‘groene’ middelen zoals Tracer en koperoxychloride. Moet bio nog strikter?

“De EU bepaalt de eisen aan biologisch. Demeter stelt daar bovenop extra eisen. Ekoplaza conformeert zich aan die eisen en stelt geen extra bovenwettelijke eisen, maar is wel voorloper qua duurzaamheid. We proberen onze telers te stimuleren nog duurzamer te telen door middel van beloningen. Bijvoorbeeld door robuuste aardappelrassen in ons assortiment op te nemen die ze niet meer met koper hoeven te bespuiten. Onze huismerkproducten zijn palmolievrij. Het kan natuurlijk altijd beter, maar anderzijds, het moet voor onze telers ook niet onmogelijk worden.”

We proberen onze telers te stimuleren nog duurzamer te telen door middel van beloningen

Volgens eco-modernisten is de natuur meer gebaat bij een kleine, intensieve landbouw en de marginalere gronden omzetten in natuur, dan bij bio-landbouw.

“Ik kan daar helemaal niks mee. De consument beslist uiteindelijk. Ik denk dat de burger liever landbouw in harmonie met de omgeving ziet, dan extra natuur afgewisseld met varkensflats en intensief gespoten, monotone akkers.”

Twee jaar terug voerde Ekoplaza de polariserende reclamecampagne ‘enige gifvrije supermarkt’. Gangbare landbouw met z’n gewasbeschermingsmiddelen werd weggezet als veroorzaker van allerlei problemen, zoals massale insectensterfte en ziekten als kanker; biologische landbouw als goed. Waarom zo polariserend, dat heeft bio toch niet nodig?

“We zijn ervan overtuigd dat biologisch duurzamer is, maar achteraf was het wellicht iets te stellig geponeerd. Dat was ook de uitspraak van de Reclame Code Commissie. De campagne genereerde veel emotie en discussie. Onze boodschap dat biologisch duurzamer is, en dat we naar een wereld toe moeten met minder verspilling en meer bewustwording, sneeuwde daardoor onder.”

“Onze campagne van vorig jaar, ‘plastic free’, genereerde wel landelijke aandacht voor duurzaamheid, en wat we als consument zelf kunnen bijdragen. Zelfs buiten Europa werd het opgepikt door de media. De nieuwe campagne die we binnenkort opstarten wordt daarom positief van insteek: Boordevol Blije Boodschap, voor beter eten.”

Ik denk dat de burger liever landbouw in harmonie met de omgeving ziet, dan extra natuur afgewisseld met varkensflats en intensief gespoten, monotone akkers

Ekoplaza meldde twee jaar terug ook groots dat het met wijlen toxicoloog Henk Tennekes een grootschalig onderzoek wilde gaan doen onder zwangere vrouwen. Dit om aan te tonen dat het eten van gangbare groenten en fruit hersenschade bij foetussen zou kunnen veroorzaken. Wat is de status?

“Correctie. Het énige wat aangetoond zou worden in ons onderzoek, is dat je door het eten van biologische voeding het ongeboren kind beschermt tegen de blootstelling van chemisch synthetische middelen. Dit wilden wij aantonen door middel van urinemonsters. Het onderzoek hebben wij geen doorgang laten vinden.”

Waarom?

“Al vrij snel na het opstarten van het onderzoek kwam naar voren dat een dergelijk onderzoek stress zou kunnen geven bij de testpersonen. Stress kan kwalijk zijn in de zwangerschap. Het kan bijvoorbeeld de kans op vroeggeboortes verhogen. Dat wilden we niet op ons geweten hebben.”

Het is toch geen taak van een supermarkt dergelijke onderzoeken te initiëren?

“Waarom niet? We laten wel vaker onderzoeken doen naar koopgedrag en gezondheid.”

Het is nogal een claim die Ekoplaza wilde aantonen.

“Gif kan schadelijk zijn voor ongeboren kinderen, blijkt uit Amerikaans onderzoek. Maar: het is natuurlijk beter als zwangeren gangbaar fruit te eten dan geen fruit. Ik denk wel dat biologisch gezonder is, omdat nog weinig bekend is van stapeling van gif.”