‘Biobased vezelgewassen zijn marktklaar’

Minder vee in Nederland betekent ook dat er minder gras en snijmais nodig is. Die ruimte kan worden gevuld met het telen van biobased vezelgewassen. Akkerbouwers zijn welwillend en weten de weg naar de opgedane kennis uit onderzoek voor biobased toepassingen van akkerbouwgewassen wel te vinden. De toepassers uit de bouwsector hebben nog wel een boerenlesje nodig. Dat zegt Cor van Oers. Hij is als project manager bij Delphy vanaf het begin nauw betrokken bij het onderzoek.

Ik denk echt dat we de wereld anders moeten inrichten

Binnen Biobased Innovations Garden zijn vanuit proefboerderij Rusthoeve in Colijnsplaat in Zeeland de afgelopen tien jaar meer dan honderd gewassen getest en geteeld. Aan het einde van 2023 moet alle kennis ontsloten zijn via een website die informatie bevat voor boeren en toepassers die meer willen weten over het telen van vezelgewassen. Met een zoekfunctie op gewas en inhoudstof zijn dan onder meer teelthandleidingen te vinden. “We staan op een kantelpunt waarin er veranderingen in gang worden gezet. Ik denk echt dat we de wereld anders moeten inrichten”, aldus Van Oers. “We zijn verslaafd aan aardolie. Het is triest dat door het uitbreken van de oorlog in Oekraïne, waardoor de prijzen omhoog vliegen, we nu anders gaan leven en onze huizen anders gaan isoleren. Eigenlijk zagen we dit al langer aankomen. Sinds 2014 doen we dit onderzoek en bestieren we samen met proefboerderij Rusthoeve de Biobased Innovations Garden. Maar daarvoor waren er ook al verschillende projecten over groene grondstoffen.”

Doorbraak vezeltoepassing

Van Oers is er stellig van overtuigd dat alles wat uit aardolie komt, dus uit fossiele stromen, ook uit planten kan worden gemaakt. “Je kunt op een grovere manier met de plant iets doen en je kunt met vezeltoepassingen aan de slag. Uit heel veel planten kun je vezels halen. Vezeltoepassing zou nu wel eens voor een doorbraak kunnen zorgen. Er zijn al verschillende prachtige eindproducten die getest zijn, die zo de markt op kunnen. We moeten partners zien te vinden zoals aannemers en architecten die gedeeltelijk dit materiaal willen gaan gebruiken. De materialen voldoen aan alle voorschriften en regels, zoals geluid, schimmels, rotting.”

Als de grote industrie het oppakt, dan is er echt wel iets aan de hand

Vorig jaar werd een Biobased versnellingsdag georganiseerd om die drive vanuit de bouw te creëren. De regering wil ook, maar het moet ook vanuit de consument komen. Naast isolatie- en constructiemateriaal, zijn er ook toepassingen in textiel, papier en karton. Er is een grote papierfabriek die toiletpapier produceert die volledig over wil naar Miscanthus (olifantsgras), weet Van Oers. “Daarvoor is 1.000 hectare nodig. Dat geeft mij vertrouwen. Als de grote industrie, met gedegen Research & Development het oppakt, dan is er echt wel iets aan de hand.” Het voordeel is dat hennep, vlas en olifantsgras op alle bodemsoorten goed groeien. Van Oers: “Op kleigrond gaat het ook prima. Op zandgrond groeit het wat weelderiger. Je hebt wel de juiste machines nodig. Miscanthus oogst je vroeg, in april al, met een maishakselaar. Dit gewas is meerjarig met andere botanische aspecten. Het heeft als voordeel dat als je het na de winter hakselt het vochtpercentage 11 is. Dat betekent dat je het niet meer hoeft te drogen.”

Wie is de regisseur?

De vraag naar teelt op grote schaal van gewassen voor isolatiematerialen zoals hennep en vlas en Miscanthus voor papier ligt voor de hand. Deze gewassen kennen normale vruchtbaarheidsprocessen, waarbij Miscanthus wordt aangeplant voor minstens 20 jaar. “Boeren telen de gewassen al wel, maar het is nog kleinschalig. Er is nog geen coöperatie. Er moeten mensen gaan opstaan die de keten opstarten.” Zoals bijvoorbeeld in Groningen gebeurt rondom de teelt van hennep met HempFlax als verwerker. Je ziet rondom deze fabriek veel hennepteelt. Iemand zal de handschoen moeten oppakken. “De vraag is: wie trekt er in de keten aan het touwtje, wie is de regisseur? Is dat de consument, de aannemer, de gemeente? Het zou stimulerend kunnen werken als er een verplichting zou komen op minimaal 20% biobased bouwen. Of als we CO₂ zouden beprijzen. Dat zou pas echt een keerpunt zijn. Als er een x-aantal huizen gebouwd moet worden, kunnen we terug redeneren hoeveel vezels daarvoor nodig zijn”, aldus Van Oers.

Boerenlesje

De bouw denkt vooralsnog vaak wat naïef over landbouw. “Er is nog veel onwetendheid in de keten. Ze vergeten dat arbeid en grond een prijs heeft en dat het telen van gewassen tijd kost. Uiteraard moet de boer er wel iets aan verdienen. Een gewas als hennep vraagt weinig input vanuit de grond en legt veel CO₂ vast. Als je dat als bouwmateriaal 30 tot 40 jaar in een huis zet, heb je het helemaal goed vastgelegd.” Dat betekent voor Van Oers en zijn collega’s heel veel workshops geven voor mensen uit de bouw om dat verhaal duidelijk te maken. Vooral architecten spelen in de hele verandering een belangrijke rol.

Minder veehouderij in Nederland, biedt kansen voor het telen van vezelgewassen

Verder wil Delphy nog een onderzoek doen naar de drijfveren van de akkerbouwers. “We praten er veel over, maar wat zorgt er nu voor dat boeren het wel of niet gaan telen? Is het de prijs? De bodemvruchtbaarheid? Zaaien in het voor- of het najaar? Past het in het GLB? Bij biomassa is het seizoenafhankelijk. Boeren willen graag zekerheid hebben. Misschien is het aanbieden van een contract voor vijf of tien jaar een oplossing. De tarweprijzen zijn nu ook weer hoger. Het moet kunnen concurreren met bestaande gewassen. Aan de andere kant, als er op termijn minder veehouderij is in Nederland, is er minder gras en snijmais nodig of de teelt verschuift naar Frankrijk, dan biedt dat kansen voor het meer telen van vezelgewassen in Nederland.”