Donau Soja: ‘Het alternatief voor soja? Europese soja’

De teelt van soja in Europa is bescheiden in vergelijking met andere werelddelen. Toch speelt het gewas wel een rol van betekenis, zowel binnen Europa als internationaal. De vraag naar non-gmo-soja neemt toe. Europa kan een belangrijke rol spelen in het voldoen aan die vraag. De organisatie Donau Soja heeft als doel een duurzame Europese sojaketen te stimuleren. “Onze missie is een eiwittransitie. En dan hebben we het niet alleen over de overgang van minder dierlijke naar meer plantaardige eiwitten, maar ook over de verduurzaming van de plantaardige eiwitten die gebruikt worden als veevoer. In Europa vindt die verduurzaming plaats”, zo vertelt Matthias Krön, voorzitter van Donau Soja.

Krön stapte over van zuivel naar zuivelvervangers

Krön stond aan de wieg van de non-profit bedrijfsorganisatie die in 2012 werd opgericht. De Oostenrijker was eerder werkzaam in de zuivelsector en zette vanuit een zuivelbedrijf een onderneming in plantaardige zuivelvervangers op. “Ik realiseerde me dat als we de transitie naar duurzamere eiwitten groter willen maken en impact op lange termijn willen creëren, dat ik het breder aan moest pakken dan actief te zijn binnen één bedrijf.” Het resulteerde in Donau Soja.

Met welk doel is de organisatie opgericht?

“We willen een duurzame Europese sojaketen bewerkstelligen. Daarvoor ondersteunen wij bedrijven en organisaties in het aanpakken van economische, ecologische en sociale uitdagingen op het gebied van soja. Bedrijven zijn lid van onze organisatie. Dat gaat van handelsbedrijven als ADM tot voerbedrijven als Agrifirm, maar ook voedingsproducenten zijn lid. Zowel een duurzame voer- als voedingsketen is onze focus. Europa meer zelfvoorzienend krijgen in duurzame plantaardige eiwitten is een belangrijk onderdeel in onze activiteiten.” Volgens cijfers van Donau Soja is de Europese Unie voor 77% zelfvoorzienend in plantaardige eiwitten. Van de deel dat geïmporteerd moet worden, bestaat het overgrote deel uit soja. De teelt van soja in Europa (een gebied dat verder gaat dan de EU volgens de definitie van de organisatie, tot in Rusland) is in het afgelopen decennium wel verdubbeld. In 2018 publiceerde de organisatie een Eiwitstrategie voor Europa. Daarin stelt Donau Soja dat de combinatie van het Europese teeltpatroon (weinig peulvruchten, veel graan en oliehoudende gewassen) en de hoge consumptie en productie van dierlijke producten de reden is dat Europa een eiwittekort heeft. Volgens Krön is er een systeemverandering nodig om dit te veranderen, bestaande uit vijf pijlers.

Wat zijn de vijf pijlers van de Eiwitstrategie?

“Import van soja zal altijd nodig blijven. Daarom pleiten we ten eerste voor duurzame en verantwoorde invoer van soja. Ten tweede moet de teelt van soja en andere peulvruchten in Europa omhoog. Dat heeft diverse voordelen, bijvoorbeeld voor gewasrotatie, stikstofbinding en zelfvoorzienendheid. Ten derde moeten we de kansen benutten van andere eiwitbronnen zoals bijproducten of gras. Het vierde punt is het efficiënter gebruik van eiwit in bijvoorbeeld veevoer. Dat komt ook de stikstofuitstoot ten goede. Als laatste zijn gezondere en duurzame voedselpatronen van belang. Het matigen van de consumptie van dierlijke producten en een overeenkomstige vermindering van de productie geeft voordelen voor menselijke gezondheid, het milieu en landgebruik.”

De laatste jaren is er veel aandacht voor plantaardige vlees- en zuivelvervangers. Soja is vaak het hoofdingrediënt. Is dat te merken in de vraag naar Europese soja?

“Vooral de vraag naar non-gmo-soja neemt toe. En in Europa wordt alleen, op wat illegale teelt na, non-gmo geteeld. Dat maakt Europese soja interessant voor producenten van vlees- en zuivelvervangers en andere voeding. Datzelfde geldt voor biologisch geteelde soja. 50 tot 60% van de biologische soja in Europa gaat naar humane voeding, wat veel meer dan niet-biologische voeding. In totaal is het aandeel bedoeld voor voeding nog bescheiden. Van de 40 miljoen ton is zo’n 500.000 ton voor voeding. Dat is minder dan 2%”

We moeten er een merk van maken, zodat producenten en consumenten het zien als een goed en duurzaam alternatief voor ‘andere’ soja

Soja heeft over het algemeen niet het beste imago.

“Dat klopt. Veel mensen hebben een slechte perceptie van soja. Bedrijven die vlees- of zuivelvervangers maken, proberen soja steeds meer te vervangen. Andere grondstoffen zijn vaak duurder en dat maakt het moeilijk om tot de algemeen gewenste prijsgelijkheid tussen de vervangers en de dierlijke producten te komen. Daarom is het zo belangrijk om Europese soja op de kaart te zetten. We moeten er een merk van maken, zodat producenten en consumenten het zien als een goed en duurzaam alternatief voor ‘andere’ soja en zodat ze het vertrouwen.” Donau Soja heeft drie kwaliteitsstandaarden en bijbehorende certificering: Donau Soja, Europe Soja en Non-GMO Danube Region Standard. Hierbij worden eisen gesteld aan productie, verwerking en het labelen van de soja. Voor de eerste twee standaarden zijn er een aantal hoofdzekerheden, waaronder: geen gmo, traceerbaarheid tot aan het perceel, verminderd middelengebruik (ten opzichte van andere werelddelen) en geen teelt op land dat na 1 januari 2008 is ontbost. Inmiddels zijn 15.000 boeren in Europa gecertificeerd volgens deze principes.

Een belangrijk doel van Donau Soja is om de teelt van soja op te voeren. Wat is hierbij de grootste uitdaging?

“Dat is het economische aspect. Hoewel onze non-gmo-soja heel goed kan concurreren met non-gmo-soja uit andere werelddelen, wordt gmo-soja verkocht voor hele lage prijzen. Daar kan de Europese soja niet meer concurreren. Soja kan in veel Europese landen, met name in Centraal Europa, goed geteeld worden en kan daarmee goed concurreren met andere gewassen. Het belangrijkste punt voor boeren om soja te gaan telen is dat er stabiele vraag is naar het gewas. Daarom is het belangrijk dat producenten over de hele wereld bekend worden met de voordelen van onze soja. De opkomst van meer plantaardige voedingsproducten is hierin een mooie kans. Producenten moeten daarbij wel het belang van samenwerking met boeren zien. Zij moeten het gevoel hebben dat ze nog steeds hard nodig zijn. We moeten de hele keten in Europa met elkaar verbinden.”

Deze maand is Donau Soja de gastorganisatie voor de World Soybean Research Conferentie in Wenen. Wat betekent dit voor Donau Soja?

“Het is de eerste keer ooit dat deze conferentie in Europa plaatsvindt. Dat laat zien dat de Europese soja industrie volwassen wordt en meespeelt op wereldtoneel. Het is de enige wereldwijde sojaconferentie met aandacht voor onderzoek. Met de conferentie willen we laten zien: soja is onderdeel van ons bestaan, we kunnen niet zonder. Het evenement vindt plaats in Wenen, de plek waar soja precies 150 jaar geleden op de Wereldtentoonstelling voor het eerst aan het brede publiek in Europa werd gepresenteerd. Door deze locatie van het evenement krijgt Europese soja internationale aandacht. Daarmee willen we aandacht vestigen op ons doel: een eiwittransitie, maar dan niet alleen in Europa, maar wereldwijd”.

Lees ook: Amerikaanse non-gmo sojaproductie voor voeding gedaald