Technoloog: ‘Regelgeving voedingsindustrie rammelt’

Er gaat veel mis in de voedingsmiddelenindustrie. De regelgeving rammelt, de handhavers hebben onvoldoende middelen om in te grijpen bij misstanden en de consument wordt misleid. Het zijn stevige conclusies die IJsbrand Velzeboer trekt in zijn boek Leugens op mijn bord.

‘Voedselveiligheid in het geding door prijsdruk’

De veiligheid van ons voedsel is in het geding, zegt de auteur. Dat komt vooral door de prijsdruk van de retail op de voedingsmiddelenindustrie die dat vervolgens weer afwentelt op hun leveranciers. Daardoor zoeken alle partijen de randen op van de regelgeving. Met alle gevolgen van dien. De consument is de dupe van het hele verhaal. In zijn boek spreekt Velzeboer over geklooi met voedsel, over schurken die hun dubieuze voedselpraktijken slim weten te verbloemen. Ergens snapt hij dat nog wel. Want wie rammelende regelgeving vaststelt en vervolgens nauwelijks handhaaft, kan eigenlijk niet anders verwachten. Zo komt de ene misstand na de andere aan het licht. Velzeboer is levensmiddelentechnoloog. Hij werkte jarenlang in binnen- en buitenland in de voedingsindustrie. Hij weet alles van eiwitten en vetten, kent de soms kankerverwekkende stoffen die vrijkomen bij de raffinage van grondstoffen. De laatste jaren is hij als zelfstandige actief. Hij onderzoekt, geeft trainingen, adviseert voedingsbedrijven en schrijft boeken. Zijn laatste, Leugens op mijn bord, verschijnt binnenkort.

Staan er foto’s van zonnebloemen, lijnzaad en koolzaad op de verpakking, maar blijkt er toch bijna 15% palmolie aan te zijn toegevoegd

Wat zijn de grootste leugens? Hij kan er tientallen noemen. Het verbergen van de toevoeging van water aan vlees en vis bijvoorbeeld. Staat vaak niet op het etiket. Daardoor kunnen de bedrijven meer rendement maken. Het leidt niet tot onveilig voedsel, maar zo wordt de consument wel misleid. Verbloemen van de toevoeging van palmolie is volgens hem een andere misstand. “Staan er foto’s van zonnebloemen, lijnzaad en koolzaad op de verpakking, maar blijkt er toch bijna 15% palmolie aan te zijn toegevoegd. Dat staat dan in kleine letters op de onderkant van het product. Zien de meeste consumenten natuurlijk niet. Palmolie heeft tegenwoordig een dubieus imago en dus wordt het gebruik verborgen.”

‘Gewichten kloppen vaak niet’

Nog een echte leugen. “De gewichten kloppen vaak niet. Staat er op de verpakking dat er 520 gram vis in zit, blijkt er 480 gram in te zitten.” Hij heeft het gewogen. Het verschil zit in het gewicht van het ‘matrasje’ op het plastic schaaltje. “Het totaal klopt dan wel, maar het werkelijke gewicht aan vlees of vis is lager. Ik vind dat een pertinente leugen.” De voedingsmiddelenindustrie maakt slim gebruik van de EU-regels, zegt hij. Grondstoffen worden bij import door de lokale voedsel- en warenautoriteit gecontroleerd op de plek waar deze aankomen. Vervolgens kan de lading ongecontroleerd alle grenzen in de unie passeren. “Bedrijven kiezen soms een aanvoerplek waarvan zij weten dat er niet of nauwelijks wordt gecontroleerd, bijvoorbeeld Lissabon of Boekarest. Het mag en dus gebeurt het.” Een andere irritatie van Velzeboer heeft te maken met de raffinage van grondstoffen. “Bij palmolie ontstaan dan kankerverwekkende esters. De bedrijven zorgen ervoor dat ze binnen de limieten blijven, maar ik vind dat zulke mutagene verbindingen niet in een voedselproduct thuishoren. Dat zou dus verboden moeten worden.”

De NVWA-controleurs doen hun best, maar ze staan alleen

In Nederland is het de NVWA die moet controleren en handhaven. Door bezuinigingen kan deze instantie niet daadkrachtig opereren, zegt hij. “In het Jaarplan 2022 kun je lezen dat de inspecteurs dit jaar geen prioriteit geven aan controle op de etiketteringsregels. De regelgeving rammelt en dan ga je die rammelende regels ook nog eens niet handhaven!” De controleurs van de NVWA worden uitgelachen als ze bij een bedrijf op bezoek komen. De boetes zijn zo laag dat die zo worden betaald. “De controleurs doen hun best, maar ze staan alleen. De hoogste bazen laten hen bungelen. Nooit hoor je uit de top van de NVWA: ‘pas op, bij de volgende overtreding hangen we je op’. Bij de politie gebeurt dat wel, de NVWA kiest voor een fluwelen aanpak.”