Vion-CEO Lotgerink: ‘Vion is meer een orkestspeler geworden’

Omzet en resultaat van vlees- en foodgigant Vion Food Group daalden flink in 2021. Het concern boekte voor het eerst sinds 2014 een verlies, de omzet kwam ruim 6% lager uit, vooral door lagere prijzen. Corona was een belangrijke oorzaak, net als de gevolgen van de uitbraak van varkenspest in Duitsland. Inmiddels staan de resultaten onder druk door de gevolgen van de oorlog in Oekraïne. Dat zorgt voor ongekende prijsstijgingen van energie- en transportkosten. Vion en andere (Duitse) slachterijen voerden zelfs een soort crisistoeslag in om de hogere kosten tussentijds in rekening te brengen. Bij Vion was dat een opslag van 5,2 cent per kilo voor varkensvlees en 6,9 cent voor een kilo rundvlees.

Hoe is dat gevallen bij de afnemers?

“Het gaat echt om ongekende prijsstijgingen en we hebben dat verwerkt in een tijdelijke opslag. Een derde deel van de afnemers had daar wel begrip voor, een derde ziet het liever in de prijs verrekend en een derde zegt afspraak is afspraak. Hoe dat verder gaat, moet blijken. Duidelijk is dat de huidige omstandigheden gevolgen hebben voor contracten met afnemers. Dat kan zijn via kortere looptijden of via meer mogelijkheden om gedurende een looptijd de prijzen aan te passen. Het moet wel ergens vandaan komen.”

Wat zijn de belangrijkste oorzaken voor het verlies in 2021 en kun je daar bedragen aan koppelen?

“Allereerst corona, dat is afgelopen jaar een extra kostenpost geweest van circa € 27 miljoen. Onder meer door aanpassingen in fabrieken en alleen al duizenden testen per week in Duitsland en Nederland. De varkenspest in Duitsland heeft de markten enorm verstoord en de vraag vanuit China viel tegelijkertijd hard terug. Aan dat overaanbod is geen getal te koppelen. Een vierde factor is de stijging van energie en andere kosten, dat raakt ons hard, omdat slachten behoorlijk energie-intensief is. Loonkosten zijn fors gestegen bijvoorbeeld, omdat we in Duitsland 3.000 man in vaste dienst hebben genomen die nu hogere cao-lonen krijgen. Plastic verpakkingen zijn 60% duurder geworden in een paar maanden tijd. Wat ons ook marge heeft gekost, zijn de sterk gestegen runderprijzen eind 2021, dat was eind 2021 nog niet doorberekend in de prijzen voor afnemers. Dat bijstellen gaat overigens wel lukken verwachten we.” De coronapandemie heeft grote gevolgen gehad voor de hele vleesindustrie. Er was veel te doen rond de inzet en huisvesting van tijdelijk personeel en de hele sector kampte met corona-uitbraken. In Duitsland en Nederland kregen slachterijen veel kritiek over het personeelsbeleid dat deels gebaseerd was op laagbetaalde seizoensarbeid en inhuren van personeel via tussenpersonen. Inmiddels is wetgeving flink aangescherpt, bijvoorbeeld over arbeidsvoorwaarden. Volgens CEO Ronald Lotgerink speelt dat vooral in Duitsland, de grootste markt van het slachtconcern.

Wat zijn de consequenties en is er nog wel voldoende personeel te krijgen?

“De overgang van tijdelijk naar vast dienstverband speelt vooral in Duitsland door nieuwe wetgeving vanaf 1 januari 2021. Daar waren slachterijen met hele afdelingen met personeel via een dienstverleningsbedrijf. In Nederland werkten we al veel meer volgens cao-lonen. Daarom vallen hier de kostenstijgingen nog mee, wel zijn er meer mensen vast in dienst gekomen. Overigens zitten lang niet alle uitzendkrachten op een vast contract te wachten. Sommigen willen maar een paar maanden werken. In ieder geval besteden we veel meer geld en tijd aan het aanstellen en behouden van vast personeel, ook in Nederland. Dat zorgt voor meer continuïteit en ontwikkeling van vakmanschap dat vereist is voor werk als uitbenen.” Lotgerink zegt al jaren dat de toekomst ligt in verdere uitbouw van ketens, van boer tot supermarkt. Wat dat betreft is hij vol vertrouwen voor de komende jaren, ook voor de Chinese markt ziet hij herstel. De strategie Building Balanced Chains (BBC) is volgens de CEO een ‘schot in de roos’.

Klinkt dat niet wat vreemd na een jaar met verlies?

“Afgelopen jaar was echt uitzonderlijk, zoiets heb ik niet eerder meegemaakt. De oorzaken zijn zoals eerder benoemd. Covid-19, varkenspest, China, en nu een ongekende inflatie waar nog niks over te zeggen is. Oekraïne heeft een enorme impact. Maar dat gaat zich uiteindelijk weer zetten in de prijzen, ook voor rundvlees. China blijft een belangrijke markt voor de afzet van bijproducten die we hier niet eten, zoals poten en koppen. Andere vleesdelen zullen we minder exporteren dan in de afgelopen jaren, daar liggen wel kansen voor het hogere segment zoals het Robusto-concept.

Wat betekent dat voor de prijs?

“De dynamiek in een keten is heel anders. Een keten kan 20% beter draaien, dat is een indicatie. Ongeveer 12% kun je dan halen uit een hogere conceptwaarde, bijvoorbeeld ons Robusto-vlees. 8% kun je winnen door de hele keten beter te laten draaien, denk aan verbetering van gezondheid die de groei verbetert en minder kosten oplevert. En ja, goed samenspelen is best lastig om er zonder ruzie uit te komen. In die zin is Vion meer een orkestspeler geworden, we zoeken klanten voor het hele varken. Van een varken geslacht in Nederland blijft een kleine 40% in Nederland in de vorm van buiken, middel en hammen. De rest moeten we buiten Nederland afzetten.” Lotgerink maakte begin 2020 de schatting dat de veestapel in Nederland en andere landen in Noordwest-Europa in tien jaar tijd circa 20% kleiner zal zijn. Sommige partijen willen nog veel verdergaande krimp van de veestapel.

Wat zijn de gevolgen voor Vion?

“In de EU worden door allerlei eisen de kosten hoger dan in de VS en Zuid-Amerika. Covid-19 heeft bovendien de vraag naar meer regionale productie alleen maar groter gemaakt. Als je meer eisen hebt en regionale herkomst wil, dan zal dat doorgaans een hogere prijs betekenen. Het betekent ook dat we nog meer in ketens moeten denken en meer waarde moeten creëren. Daar zijn we volop mee bezig. We investeren in nieuwe concepten en meer toegevoegde waarde. In Duitsland hebben we tientallen miljoen geïnvesteerd in een fabriek voor verwerking en verpakking van vlees. In Duitsland zie je de ontwikkeling naar 5D, dat wil zeggen dat vlees van geboorte tot en met verwerking uit Duitsland afkomstig is. Dat betekent vaak borging via ketens en dat is precies wat wij willen. In Nederland en Duitsland gaat inmiddels ruim de helft van ons vlees (varkens en rund) onder concept de markt op. Drie jaar geleden was dat nog maar 15%.”

Wat betekent dat voor duurzaamheid en dierenwelzijn, in Nederland en Duitsland heb je inmiddels meerdere keurmerken voor dierenwelzijn, is dat niet verwarrend?

“Diervriendelijkheid is een van de onderdelen van ons duurzaamheidsprogramma. In Nederland Beter leven met de drie sterren, in Duitsland onder meer het initiatief Tierwohl. Wij kijken naar wat de markt wil. Als de klant 3 sterren wil, dan kunnen wij dat leveren. Dat is een fundamentele verandering in ons bedrijf geweest. Vion was altijd aanbodgestuurd, met het BBC-programma is dat omgedraaid. Wat willen onze klanten en hoe kunnen we de boer toekomst bieden binnen een concept? Shoppen met je varkens bij meerdere afnemers is niet meer aan de orde, zo werken de markten niet meer. Waarom zou je dat ook willen? Er zijn steeds meer boeren met meerdere stallen en bedrijven, dan kun je zelfs meedoen aan verschillende concepten.”

Hoe gaat het nu met de programma’s voor Albert Heijn?

“De Beter voor...-programma’s met Albert Heijn zijn mooie voorbeelden van ketens. Die draaien goed voor varkensvlees en inmiddels ook rundvlees. En dan heb je het over ruim een derde van het verse vlees in Nederlandse supermarkten. Maar ik ga niet voor AH spreken. Wat ook goed loopt, is biologisch vlees, we zijn nummer 2 in de EU en in Duitsland. In Nederland zijn we marktleider. Afgelopen jaar is de markt voor biologisch vlees in Duitsland 12% gegroeid, in Nederland was dat minder met een groei van 8%. Biologisch is een van de vijf kernpunten in ons duurzaamheidsprogramma overigens.”

Vion is sinds 2019 actief met ME-At als merk voor vleesvervangers. Hoeveel omzet levert dat op en wat verwacht je daarvan?

“We bouwen daar gestaag aan door. Het is echt iets voor de Noordwest-Europese markt. In het VK, Nederland, Noordelijk Duitsland en de Scandinavische landen met gemiddeld een groei van meer dan 10%. Een mooi ketenconcept is gestart in 2020 waar we samen met boeren en enkele bedrijven veldbonen telen voor ME-At producten. De eerste producten uit deze keten liggen inmiddels in de winkel. Over omzet van ME-At zeggen we echt niets. (Lachend) We zijn er best tevreden over. Zonder er een absoluut getal aan te hangen, rekenen we op een aandeel van maximaal 5% over vijf jaar. Het groeit wel hard, maar het aandeel is nu ook nog relatief klein.”

Klimaat is een belangrijk aspect voor ME-At en wordt ook aangehaald in pleidooien voor een kleinere veestapel. Is dat een bedreiging?

“Rundvlees ligt sterk onder een vergrootglas. Vaak zonder goed te kijken naar melk en vlees of de combinatie daarvan. Varkens zijn eigenlijk heel circulaire dieren en daar zijn grote stappen te maken. Ik vind het ontzettend jammer dat in Den Haag zoveel gepraat wordt over reductie. Ik praat liever over toekomst en wat mogelijk is met het reduceren van uitstoot uit stallen, voer en mest. De huidige situatie in Oekraïne heeft nog een ander aspect duidelijk gemaakt en dat is het waarborgen van voedselzekerheid. Daar moet veel meer aandacht voor komen. Als agrarische sector en vleesketen zijn we daar heel goed in. Waarom dan een professionele sector de nek omdraaien?”