Ik ga voor de nucleaire optie

Deze week zat ik in het Academiegebouw van de Universiteit Utrecht. Een groep van pakweg 25 studenten in het internationaal recht studeerde af. Het zijn vroeg-twintigers. Wat me opvalt, is hoe betrokken en strijdbaar ze zijn in hun scriptiekeuze. Hoe zit het met een Tesla-fabriek in Duitsland? Mag Nederland onderdelen leveren aan Israëlische F35-vliegtuigen? Welk recht van een kind is belangrijker: het kennen en behouden van zijn afkomst en cultuur, of toch adoptie?

Eén scriptieonderwerp bleef me in het bijzonder bij. Dat was van een slimme student die het internationaal milieurecht toetste aan de productie en plaatsing van nucleaire wapens. Een creatieve manier om via bestaand recht een heikel onderwerp te toetsen. De docent sprak lovend: niemand had ooit op die manier naar de wapenwedloop gekeken. Laat ik het slim inzetten van bestaand recht tegen onrecht voor het gemak de ‘nucleaire optie’ noemen.

Overheidswetgeving doorslaggevend

Het komende trendreport van het magazine Eiwit Trends gaat over overheidsbeleid en eiwittransitie. Is het remmend of stimulerend? Voor mij is dus overheidswetgeving niet doorslaggevend. De kernvraag is: zit er genoeg juridisch gereedschap in de bestaande gereedschapskist om creatief als wapen in te zetten? Kun je bijvoorbeeld kinderrechten inzetten om de voedselindustrie te raken? Elk kind heeft immers recht op bescherming en zorg. Toch stoppen supermarkten en leveranciers ze vol suiker en breken ze het milieu rondom hen af.

Kortom, er staat een generatie klaar met creatieve ideeën – de nucleaire optie – om via bestaand recht de praktijk te toetsen aan de milieu-impact en eiwittransitie. Ze gaan ook inzetten op aansprakelijkheid. In hoeverre kunnen supermarkten verantwoordelijk worden gehouden voor het hoge percentage van hun aanbod dat niet in de Schijf van Vijf past? Ze weten immers dat ze te veel zout, suiker of vet verkopen. Dit leidt tot een grote gezondheids- en milieucrisis. De supermarkt als boosdoener, een tweede tabaksindustrie. Het zal gebeuren.

Het reptielenbrein wint

Het tegenargument ‘we bieden de consument als supermarkt ook een duurzame keuze’ gaat niet op. Wetenschappelijk is al lang bewezen dat kennis niet doorslaggevend is in de verandering van consumptiegedrag. Vaak wint het reptielenbrein. Prijs, aanbod en infrastructuur bepalen veel eerder het eetgedrag. Voor dat laatste zijn supermarkten wél verantwoordelijk.

Wetten als wapens

Na die diploma-uitreiking zag ik dus, als juridische leek, een betrokken generatie opstaan die wetten als wapens inzet en hun gelijk haalt. Soms met terugwerkende kracht. Die inzet, die strijd, is het juridische punt aan de horizon voor een voedselketen die niet optimaal presteert. Trouwens, mocht de gereedschapskist van die generatie leegraken, dan zal ook de overheid met nieuwe wetgeving blijven aandringen op de transitie, alle boerenbelangen ten spijt. Aan het eind van de rit is immers alle politiek financieel: de zorg- en milieukosten lopen objectief gezien te hoog op. De kosten voor obesitas alleen al bedragen €79 miljard per jaar, berekende de Universiteit van Maastricht. Wat zullen de milieukosten wel niet zijn? De overheid moet dus wel ingrijpen.

Aansprakelijkheid en nog meer wetgeving zullen de transitie moeten vergemakkelijken. Het jonge juridisch leger bewapent zich. Ik kwam meer energiek en optimistisch naar buiten, het Domplein op. Het zonnetje scheen. Laat die generatie maar los op het voedselsysteem. Ze komt eraan!