Sleutel tot verduurzaming bij de consument?

In het vakjargon noemt men dit het inzetten van communicatieve instrumenten om de groepsnorm en groepsdruk te veranderen. Voor mij spelen daar twee vragen bij: is dit wenselijk en werkt het op de lange duur?

Er valt geen eenduidig onderscheid te maken tussen een duurzaam en een onduurzaam voedselsysteem

Wat betreft de wenselijkheid van deze vorm van communicatie heb ik zo mijn twijfels. Ik word er kriegel van als allerlei praatprogramma’s bij mij het gevoel oproepen dat we ons steeds meer moeten conformeren aan wat anderen lijken te weten wat goed is voor ons en voor de samenleving. Als de bandbreedte waarbinnen gedrag acceptabel is steeds smaller wordt, de norm steeds beperkender, heb je twijfels des te harder nodig. Temeer omdat veel niet is wat het op het eerste gezicht lijkt te zijn, en dat geldt zeker over wat wel en niet duurzaam is. Er valt geen eenduidig onderscheid te maken tussen een duurzaam en een onduurzaam voedselsysteem. De opvattingen daarover veranderen in de tijd. Over twintig jaar denken we daar weer anders over dan nu. Degenen die met stelligheid hun beeld over een duurzaam voedselsysteem communiceren, lopen het risico om op eigen kracht te verdwalen. Daarom moet je soms tegen de collectieve eensgezindheid ingaan, omdat we vaak genoeg hebben meegemaakt dat het duurzame bij nader inzien toch slechter is dan gedacht.

Een basisregel is dat eigenbelang het in het algemeen wint van het algemeen belang

Dan de vraag of het werkt. Wat betreft consumentengedrag is een basisregel dat eigenbelang het in het algemeen wint van het algemeen belang: ego is sterker dan eco. Er kan best wel eens een succes worden geboekt met het stimuleren van duurzaam consumptiegedrag, maar dit op de lange duur verankeren, is bij lange na geen zekerheid. Sterker nog, het lukt consumenten zelfs niet om hun eigenbelang op de lange duur te verankeren. Want anders zouden we wel gezonder eten. Het punt is dat het winkelassortiment bepaalt waar je als consument uit kiest. Daarbij is nagedacht over waar in de winkel de producten moeten liggen. De snack ligt niet ‘waarom’ maar ‘daarom’ vlak bij de kassa. De verleiding tot een impulsaankoop is dan het grootst: ‘dat heb ik wel verdiend na zo’n lange dag’.

Het aangrijpingspunt voor duurzaam consumeren ligt bij hen die het voedsel aan de consument te koop aanbieden

Kortom, het aangrijpingspunt voor duurzaam consumeren ligt niet bij de consument, maar bij hen die het voedsel aan de consument te koop aanbieden. Omdat zelfregulering bij verstrekkende zaken als duurzaamheid onvoldoende zal zijn, ligt de sleutel bij een regulerende overheid met een belangrijke ondersteunende rol voor keurmerken zoals het Beter Leven-keurmerk. Waarbij de vraag blijft wat een duurzaam voedselsysteem is?