Klimaatlabel vergroot CO2-bewustzijn bij consumenten en bedrijven

Steeds meer bedrijven beginnen hun producten te labelen om de klimaatimpact ervan te laten zien. Maar hebben consumenten daar een boodschap aan? De verpakking staat al vol met voedingswaardetabellen, fairtrade-labels, recycling-info, en dan straks nog een etiket dat de klimaatimpact van een product aangeeft. Het klimaatlabel geeft aan hoeveel broeikasgassen er worden uitgestoten bij het maken van de artikelen die consumenten kopen. De pogingen tot het labelen van de CO₂-voetafdruk wordt door sommigen geprezen als een hulpmiddel voor consumenten om bij te dragen aan een oplossing voor de klimaatproblematiek. Critici noemen die inspanningen verwarrend en soms zelfs greenwashing of climatwashing.

Numi Organic Tea

Theebedrijf Numi Organic Tea in Californië houdt sinds 2015 de uitstoot bij in zijn hele toeleveringsketen. Ondanks dat het bedrijf 130 ingrediënten uit 26 landen verwerkt. Maar pas deze zomer kan Numi voor het eerst koolstoflabels op zijn thee plakken. Om de ecologische voetafdruk van de thee te bepalen moesten landbouwpraktijken, verwerkingsapparatuur, energieverbruik en nog veel meer worden bestudeerd, zegt Jane Franch, verantwoordelijke binnen het bedrijf voor strategische inkoop en duurzaamheid. “De tijd is rijp, de interesse van consumenten is gewekt”, vindt Franch. “Zelfs als ze niet weten wat een gram koolstof betekent, is het een aanzet naar de ontwikkeling van koolstofgeletterdheid bij consumenten en de samenleving.”

Oatly

Numi voegt zich bij een groeiende groep bedrijven die is begonnen met klimaatlabels – met name in de Verenigde Staten en Europa. Merken als de plantaardige vleesproducent Quorn en voedingsproducent Unilever zijn op de kar gesprongen. Er wordt zelfs gepleit voor een systeem dat voor iedereen verplicht is. “Het publiceren van de klimaatimpact van voedselproducten zou verplicht en gestandaardiseerd moeten zijn, net als bij voedingswaardetabellen”, zegt een woordvoerder van Oatly. De Zweedse havermelkproducent legt een petitie over deze kwestie voor aan de Duitse regering. Denemarken en Frankrijk overwegen al om hun eigen klimaatlabels voor consumenten te creëren. De Europese Unie streeft ernaar om tegen 2024 met een ontwerp voor een breder ecologisch label te komen.

Centraal in de strijd

Gezien haar enorme impact op het klimaat staat de voedings- en drankenindustrie centraal in de strijd voor koolstofetikettering, Volgens de voedsel- en landbouworganisatie van de VN (FAO) is het wereldwijde voedselsysteem verantwoordelijk voor ongeveer een derde van de CO₂-uitstoot. Tot voor kort waren de meeste inspanningen om voedselgerelateerde emissies te verminderen gericht op de productie, zegt Edwina Hughes, hoofd van de Cool Food Pledge bij het World Resources Institute (WRI). “We hebben de afgelopen 50 jaar veel vooruitgang geboekt, maar we hebben te weinig naar de consumptie gekeken. Dat is belangrijk, want als diëten wereldwijd niet veranderen kom je niet waar je moet zijn wat betreft het terugdringen van klimaatverandering”, legt ze uit.

Als diëten wereldwijd niet veranderen kom je niet waar je moet zijn wat betreft het terugdringen van klimaatverandering

Enkele eenvoudige ingrepen blijken een groot potentieel te bieden. Het toevoegen van berichten aan de bovenkant van restaurantmenu’s verdubbelde bijna het aantal klanten dat plantaardige gerechten koos, blijkt uit een WRI-onderzoek dat in februari werd gepubliceerd. Het Cool Food-programma promoot een label specifiek voor restaurantgerechten. Schotels met zo’n label voldoen aan de voedingsnormen èn hebben een kleine ecologische voetafdruk. De Amerikaanse lunchketen Panera Bread was in 2020 de eerste restaurantketen die het label in gebruik nam. Het bedrijf had zijn ecologische voetafdruk sinds 2016 gemeten, maar die informatie bereikte de consument niet, zegt afdelingschef duurzaamheid Sara Burnett. “We weten dat deze medaille twee kanten heeft: wat we op het menu zetten en hoe we aan het voedsel komen. Maar de andere kant is de consument. Zij hebben echt invloed op ons bedrijf door de keuzes die ze maken. Het zijn niet langer enkel de groene nicheconsumenten die op zoek zijn naar verantwoorde producten. Ook voor de alledaagse consument is dat tegenwoordig belangrijk.”

Reactie consumenten

Er is echter nog weinig bekend over hoe consumenten reageren op klimaatlabels. Bij één onderzoek uit 2021 door milieuadviesbureau Carbon Trust gaf 54% van de respondenten aan dat ze eerder een product met een dergelijk label zouden kiezen dan een vergelijkbaar product zonder. Toch maken sommigen zich zorgen dat consumenten door de bomen het bos niet meer zien. Volgens de Europese Commissie zijn er momenteel wereldwijd meer dan 450 ecologische labels in gebruik, waarvan er ongeveer 80 verwijzen naar rapportage van koolstofemissies. “Sommige daarvan zijn betrouwbaar, andere niet”, staat in een beleidsdocument.

PepsiCo

Ook merken uiten hun bezorgdheid, zoals PepsiCo. “Wat we nodig hebben, is de goedkeuring van een geharmoniseerde, wereldwijde norm voor eco-labels, zodat mensen geen overload aan informatie krijgen”, zegt Archana Jagannathan, directeur duurzaamheid bij PepsiCo Europe. Het bedrijf maakt deel uit van een belangrijk initiatief van Foundation Earth om een Europees systeem te creëren voor het plaatsen van ecologische scores, inclusief koolstofemissies, op voedselverpakkingen.

Geen wondermiddel

Maar leg niet te veel focus op het effect van etikettering op het koopgedrag, waarschuwt Michael P. Vandenbergh, directeur van het Climate Change Research Network aan de Vanderbilt Law School in Nashville. Nu koolstofetikettering wereldwijd een aanzienlijke groei doormaakt, komt er steeds meer bewijs naar voren dat het werkt. “Zelfs als de reacties van de consument beperkt zijn”, stelt hij. Te midden van toenemende druk van investeerders, overheden, werknemers én klanten, kan het hebben van een label bedrijven ertoe aanzetten om hun ecologische voetafdruk verkleinen, zegt Vandenbergh. “Al 80% van de grootste bedrijven in zeven van de grootste wereldwijde sectoren, waaronder de retail, stelt milieueisen in hun contracten met toeleveranciers. Klimaatlabels zijn geen wondermiddel, maar ze helpen wel mee om bedrijven hun CO₂-uitstoot te laten verlagen.”

Auteur: Carey L. Biron (IPS)