Franse ‘korte keten’ draait soms minder maar is niet in verval

Ondanks dat er moeilijkheden zijn in de Franse ‘korte ketens’ en dat die moeilijkheden vaak worden gezien als een algemeen verval van deze verkoopmethode, is de realiteit genuanceerder. Dat concludeert Réseau Mixte Technologique (RMT) Alimentation locale, een Franse instelling die ‘de dynamiek van de plaatselijke voeding en korte ketens’ in beeld wil brengen en ondersteunen. “De ontwikkelingen (..) hebben vaak meerdere oorzaken en niet één unieke oorzaak. De herverdeling van de kaarten die met de coronacrisis is ingezet, zowel wat betreft lokalisatie als in de voedseldistributie, gaat nog steeds onverminderd door”, zo stelt de instelling die een enquête hield onder meer dan 800 spelers in de sector.

Forse vraag van tijdens lockdowns loopt terug

“De enquête biedt een aantal belangrijke inzichten: de interesse voor de korte ketens blijft belangrijk maar dat kan niet vermijden dat bepaalde producenten of winkeliers economische moeilijkheden ondervinden en teleurgesteld zijn dat de forse vraag van tijdens de lockdowns niet voortduurt. Die crisis heeft geleid tot nieuwe concurrenten, zowel binnen de korte ketens zelf als met ‘lange ketens’ die producten gaan presenteren als lokaal”, resumeert RMT.

De Franse pers heeft de afgelopen maanden regelmatig gepubliceerd over dalende omzetten, sluiting van winkels in de korte keten-sector of boeren en tuinders die er mee stoppen. “Sommigen hebben daaruit geconcludeerd dat de aantrekkelijkheid van die korte ketens afneemt en dat het uiteindelijk gaat om een waan van de dag die weer voorbij gaat. Tegelijkertijd doen veel winkels, de supermarkten voorop, meer aan producten met een lokale origine waarmee ze dan ook nadrukkelijk reclame maken”, aldus RMT.

De organisatie wil gezien deze tegengestelde ontwikkelingen het debat verduidelijken en hield daarom een enquête. Daarbij gaat het dan om primaire producenten die aan directe verkoop doen, lokale of regionale webwinkels, ambachtelijke producenten, verwerkers en (groot)winkelbedrijven.

Geen daling van verkopen

In de eerste plaats blijkt er, over de hele linie gezien, geen sprake van een daling van de verkopen vergeleken met pre-corona. 4 op de 10 ondervraagden melden een toename van de omzet en 2 op de 10 een gelijke omzet. Bij directe verkopers – 344 respondenten – heeft de helft een omzet die vergelijkbaar is met die in 2019 terwijl een kwart een stijging en nog eens een kwart een daling rapporteert. “De algemene tendens is dus een toename”, concludeert RMT.

Waar wel sprake is van een daling, treft dat niet specifieke producten. Met name verswaren lijken juist minder geraakt te worden. Ook is er geen sprake van een daling bij bepaalde verkoopmethoden, waarbij boerderijwinkels gemiddeld genomen juist meer verkopen.

Veranderend aankoopgedrag

RMT stelt dan ook ‘dat het vooral plaatselijke omstandigheden zijn die de variaties verklaren’. “Op het niveau van een regio kan de simpele opening van een nieuwe winkel door producenten zelf de kooppatronen al veranderen. Als de verkopen zijn gedaald, dan geven de respondenten daar ook een verschillende uitleg voor. Zo hebben de consumenten hun aankoopgedrag in de korte ketens sinds het begin van de crisis veranderd. Wie daar al vóór die crisis kocht, is vaak meer gaan kopen. Anderen, die nieuw waren voor de sector, zijn echter soms niet gebleven. Bovendien zijn er consumenten die, plaatselijk gezien, een ander verkooppunt kiezen, bijvoorbeeld één die dichterbij of praktischer is. Sommige verkooppunten verliezen klanten, andere krijgen er klanten bij.”

Supermarkten springen op de trein

De Franse organisatie stelt daarbij wel dat supermarkten op de rijdende trein willen springen door meer producten als ‘plaatselijk’ aan te bieden terwijl die vaak niet uit korte ketens afkomstig zijn. “Maar ook dat verandert het beeld: een verkooppunt dat voorheen de hele vraag kon bedienen, moet die vraag dan delen met een nieuwkomer of met een supermarkt aan zijn zijde. Om te evalueren wat er op plaatselijk niveau gebeurt, moet je alle ontwikkelingen samen op een rijtje te zetten en daarbij vooral attent blijven op de types van de korte ketens.”

En tenslotte wijst RMT ook op de realiteit van de markt: het stelt dat bedrijven die in moeilijkheden zijn geraakt, vaak te optimistisch waren. Zij dachten vaak dat de zeer hoge vraag van tijdens de lockdowns zou voortduren en daarop hebben zij fors geïnvesteerd. “Een gedurende een paar maanden stagnerende vraag terwijl de structurele kosten stijgen, is voldoende om een bedreigende sfeer te creëren en sommige bedrijven in economische moeilijkheden te storten.”

Oorlog in Oekraïne

RMT Alimentation locale zal de resultaten verder gebruiken ‘om de spelers in de korte keten te ondersteunen om hun situatie in kaart te brengen en indien nodig oplossingen te vinden tegen een achtergrond die nog verder is veranderd door de oorlog in Oekraïne’. De opdracht is zowel ervaringen uit te wisselen als een dialoog te voeren met de overheden in het kader van het nationale project voor de ‘territoriale voeding’, oftewel Frans voedsel, dat vorig jaar werd gelanceerd.