Foodsector in het nauw door torenhoge energiekosten

De eerste bakkerijen moeten sluiten, slagers gaan dicht, fritestenten redden het niet meer en bier kan niet meer gebrouwen worden. In binnen- en buitenland staan kassen leeg. Voedselverwerkende bedrijven verhogen aan de lopende band de prijzen of gooien helemaal de handdoek in de ring en sluiten hun fabrieken. Net als voor de consument zijn de energiekosten voor de foodsector de laatste maanden omhoog geschoten. Veel bedrijven moeten nu aanzienlijk meer betalen voor elektriciteit en gas dan begin dit jaar, vóór de oorlog in Oekraïne. Het aantal ondernemers dat noodgedwongen moet stoppen neemt met de dag toe, voorlopig vooral onder kleine zelfstandigen of mkb’ers.

De getroffen bedrijven in foodsector teren enorm in op hun marges en reserves

"Net als burgers kampen veel energie-intensieve bedrijven met de extreem gestegen energieprijzen”, zegt de Federatie Nederlandse Levensmiddelen Industrie (FNLI), samen met de grote ondernemersorganisaties. De energieprijzen zijn de afgelopen maanden soms wel vertienvoudigd voor ondernemers. “Tienduizenden ondernemers die allerlei producten maken en verkopen komen in steeds grotere problemen. Van bedrijven in de maakindustrie tot tuinders, bakkers, slagers, wasserijen en schadeherstelbedrijven.” Veel ondernemers kunnen de hogere kosten niet, of maar beperkt, doorberekenen. “Ze willen de consument bijvoorbeeld niet (verder) duperen en wegjagen. Daarnaast worden de prijzen van hun producten vaak door anderen of op de internationale markt bepaald. De getroffen bedrijven teren hierdoor enorm in op hun marges en reserves. Sommigen stoppen hun activiteiten zelfs al noodgedwongen. Anderen kunnen momenteel bijna geen nieuw energiecontract krijgen en raken zo van de regen in de drup,” aldus de FNLI met ondernemersorganisaties in een noodkreet aan het kabinet.

Voor sommige bedrijven kan deze situatie, zeker als er geen steun komt, betekenen dat zij uiteindelijk omvallen

“Het beeld is divers, maar het is zonder meer duidelijk dat veel bedrijven hard geraakt worden door alle kostenstijgingen”, zegt FNLI-woordvoerder Pascal Hopman. “We hebben het dan niet alleen over de energieprijzen, maar ook over de sterk gestegen kosten voor grondstoffen, verpakkingen, transport en lonen. Wij ontvangen steeds meer signalen van ondernemers dat zij zich grote zorgen maken over deze ontwikkelingen en de daarmee gepaard gaande onzekerheid over de nabij toekomst. Voor sommige bedrijven kan deze situatie, zeker als er geen steun komt, betekenen dat zij uiteindelijk omvallen. De problematische situatie speelt onder andere in de energie-intensieve sectoren zoals de industriële bakkerijen en de groenten- en fruitverwerkende sector.”

Efficiënter produceren

“Bedrijven doen er alles aan om de productiekosten zo laag mogelijk te houden zoals het nog efficiënter produceren of het terugbrengen van de productie tot een bepaald deel van het assortiment.” Wat betreft het (al dan niet tijdelijk) afschalen of het stop moeten zetten van de productie, heeft de FNLI van eigen leden nog geen concrete signalen ontvangen, maar dat zijn vaak ook de grotere bedrijven in tegenstelling tot bijvoorbeeld kleine zelfstandige bakkers. “Voor sommige sectoren is dat ook geen optie. Bijvoorbeeld voor de groenten- en fruitverwerkende sector. Bepaalde groenten en fruit die nu geoogst worden, moeten direct worden verwerkt anders betekent het dat ze weggegooid zouden moeten worden.”

De prijs van een brood kan niet onbeperkt stijgen en negatieve bedrijfsresultaten zijn ook geen optie

Soortgelijke noodkreten nemen in snel tempo toe, zowel in eigen land als elders in Europa. ‘’De zorgen om de stijgende kosten, met name de gasprijzen, lopen hoog op. Bakkersbedrijven met energiekosten die tien keer zo hoog uitpakken, zijn geen uitzondering meer”, aldus de Nederlandse Brood en Banketbakkers Ondernemersvereniging (NBOV). “De prijs van een brood kan niet onbeperkt stijgen en negatieve bedrijfsresultaten zijn ook geen optie. Het huidige vooruitzicht is onacceptabel. Zeker vergeleken met omliggende landen, waar de gasprijzen flink lager zijn. De geluiden vanuit Den Haag om ook andere lasten bij ondernemers te leggen zijn onaanvaardbaar”, aldus de bakkers.

Noodmaatregel

Het kabinet werkt aan een steunpakket voor energie-intensieve mkb-bedrijven, zoals bakkers en tuinders. Dat pakket moet in november in werking treden. ‘’We zijn blij met de toezeggingen, maar het komt nu aan op een snelle en doeltreffende uitvoering. De ingangsdatum van november komt voor een aantal ondernemers zelfs te laat. Wij sturen aan op een tijdelijke noodmaatregel”, aldus de NBOV die hoopt dat toegezegd overleg met minister Adriaanse van Economische Zaken een oplossing biedt.

Weinig gehoor bij supermarkten

De Belgische foodfederatie Fevia waarschuwde al dat de voedselvoorziening ernstig in gevaar dreigt te komen als de overheid niet snel met steun over de brug komt. Dat is volgens Fevia nodig ‘om de voedselproductie deze winter te verzekeren, breuken in de agro-voedingsketen te vermijden en haar productiepotentieel op de korte en de middellange termijn overeind te houden’. “De strak gespannen keten dreigt te breken wat zich zal vertalen in nog duurdere prijzen en minder aanbod van duurzaam, lokaal geproduceerde en lekkere voeding van bij ons.” Fevia stelt daarbij ook dat food- en drinkfabrikanten weinig gehoor vinden bij de supermarkten als ze om hogere prijzen vragen. “Daarbij worden ze geconfronteerd met keiharde en zeer onevenwichtige onderhandelingen. De supermarktketens deinzen er niet voor terug om daarin hun onevenredig grote machtspositie te gebruiken ten opzichte van leveranciers, tot op het onaanvaardbare toe.”

Kassen en koelhuizen

“Het is niet langer te doen, de angst is nog nooit zo groot geweest”, zegt de organisatie voor de Franse groenten- en fruitsector Interfel. Behalve om de kassen gaat het vooral ook om koelhuizen waar appels, peren of aardappelen wachtend op een koper of aflevering opgeslagen moeten worden. Franse telers met eigen koelhuis zien de elektriciteitsrekening, ondanks door de overheid afgekondigde maxima, in sommige gevallen omhoog schieten van € 80.000 vorig jaar naar € 800.000 dit jaar. “Veel bedrijven hebben hun energiecontract moeten verlengen en in paniek maar een handtekening gezet. Ze weten niet hoe ze onder dat doodvonnis uit kunnen komen”, zegt secretaris-generaal van Interfel Daniel Sauvaitre.

Sneeuwbaleffect

[caption id="attachment_66811" align="alignleft" width="300"] Dirk Jacobs. - Foto: FoodDrinkEurope[/caption] Directeur Dirk Jacobs van FoodDrinkEurope, de Europese koepelorganisatie voor de voedings- en drankenindustrie, wijst ook op de nevenschade door problemen elders in de industrie. “We zijn erg bezorgd over die sneeuwbaleffecten. Die worden meer en meer merkbaar gezien de onderlinge afhankelijkheid in de keten, zoals de tekorten aan CO₂ door het stopzetten van de kunstmestproductie in Europa. CO₂ is een bijproduct van die productie en foodgrade-CO₂ wordt op grote schaal gebruikt in de food- en drankenproductie, met name voor gecarboniseerde dranken. Als de input van onze bedrijven, bijvoorbeeld van CO₂ maar ook van verpakkingen, in gevaar komt door fabriekssluitingen dan heeft dat direct gevolgen voor onze sector.”