Groene Cirkels: gezamenlijk een duurzaamheidspull creëren

De provincie Zuid-Holland merkte dat veel mkb-bedrijven zich volop bezighouden met verduurzaming, maar dat grote bedrijven wat minder support vanuit de provincie kregen. Zo is volgens Coen van Ruiten het idee van de Groene Cirkels ontstaan. Een Groene Cirkel bestaat uit een uitgebreid netwerk van innovatieve bedrijven, kennisinstellingen, overheden en maatschappelijke organisaties. De partners werken gezamenlijk aan duurzaamheidsoplossingen, waarbij de natuur een belangrijke rol speelt. Ze vergaren kennis, vernieuwen door te experimenteren en initiëren samen duurzaamheidsprojecten. Dat gebeurt stapje voor stapje, cirkel voor cirkel. Op deze wijze groeit het Groene Cirkels-netwerk steeds verder en wordt maatschappelijk draagvlak gecreëerd. “Ook al vindt 90% van de verduurzaming buiten de eigen fabrieksdeuren plaats, toch kunnen bedrijven een bijdrage leveren”, benadrukt Van Ruiten. “Ze inspireren elkaar en ontwikkelen nieuwe verdienmodellen. Zo maken ze hun dromen over een duurzame samenleving waar.”

Maximaal minimaliseren bij Heineken

Het eerste bedrijf dat in 2013 aan een Groene Cirkel deelnam, was Heineken Brouwerij. De ambities van het bedrijf waren om een schone, klimaatneutrale en klimaatbestendige brouwerij in een klimaatneutrale keten, een duurzame economie en een aangename leefomgeving te realiseren.

Het gaat dus om het 100% verwaarden van de goederenstroom

Van Ruiten: “Heineken had een hoge carbon footprint. Dat komt vooral omdat het bier voor de Amerikaanse markt in Zoetermeer wordt gebrouwen en vervolgens wordt geëxporteerd. De grootste uitdaging lag aanvankelijk op het gebied van het verduurzamen van mobiliteit en logistiek.” Daarnaast speelden om een duurzame regio te creëren nog andere thema’s een rol: het stimuleren van duurzame energie en reductie van de emissie van broeikasgassen, het verzekeren van voldoende en goed water, het verbeteren van de leefomgeving en versterken van biodiversiteit en het sluiten van grondstofkringlopen. “Het bedrijf ging kijken hoe binnen de keten verduurzaamd kon worden met als achterliggende gedachte dat het afval in de ene schakel weer als nieuwe grondstof dient voor een andere schakel”, aldus de Business Developer. “Het gaat dus om het 100% verwaarden van de goederenstroom. Zo worden er allemaal grondstoffencirkels met elkaar verbonden en is een nutriëntenkringloop ontstaan.”

Gezamenlijke pull creëren

Ook op het gebied van transport zijn grote stappen gezet. “Er is besloten om het vervoer van Zoetermeer naar de haven van Rotterdam met elektrische vrachtwagens uit te voeren. Het leuke van dit soort samenwerkingen is dat deze ambitie is gaan swingen. De innovatie bleek namelijk niet alleen voordelen te hebben voor de carbon footprint van Heineken. De grote batterij die de elektrische vrachtschepen nodig hebben, zorgde ervoor dat het elektriciteitsnetwerk veel stabieler werd en daar had een elektriciteitsbedrijf veel baat bij. De ambitie van Heineken bleek dus perfect samen te vallen met de ambitie van het nutsbedrijf.”

Doordat er een gemeenschappelijk belang werd gecreëerd, was er geen ‘duurzaamheidspush’, maar juist een ‘pull’

Dat is volgens Van Ruiten dé gedachte achter de Groene Cirkels. “Doordat er een gemeenschappelijk belang werd gecreëerd, was er geen ‘duurzaamheidspush’, maar juist een ‘pull’. Door de juiste samenwerkingspartners te vinden, kun je elkaars ambitie versterken en drempels wegwerken en stappen maken.”

Duurzame Fritesketen

In maart 2019 is gestart met de Groene Cirkel Duurzame Fritesketen. Doelstellingen van het project zijn: het stimuleren van duurzame energie en het verminderen van broeikasgassen; een gezonde en aanpassende bodem en een natuurlijk productiesysteem; het verbeteren van de leefomgeving en versterken van de biodiversiteit; het verkennen van verdienmodellen; het sluiten van grondstofkringlopen en het verduurzamen van mobiliteit en logistiek.

Reststromen in beeld

“Er wordt ingezet op een combinatie van duurzame energiebronnen”, licht Van Ruiten toe. “We onderzoeken toepassingen zoals geothermie, wind, zon, waterstof en biogas.” Daarnaast vervult vooral de bodem een centrale rol binnen de duurzame fritesketen. “Een gezonde bodem levert een gezond gewas dat minder bijsturing nodig heeft van chemische middelen. Bovendien zijn gezonde bodems en gewassen sleutels in het opslaan van koolstof.” Ook brengt de Groene Cirkel Duurzame Fritesketen de reststromen in beeld. “We onderzoeken of en hoe deze stromen circulair te maken zijn. Wellicht zijn de reststromen inzetbaar als grondstof voor de hoofdproductieketen frites-aardappelen, zoals verpakkingsmaterialen. Of misschien zijn ze van waarde in andere ketens. Hoogste doel hierbij is een volledig circulaire productieketen.”

Verdienmodellen

Het is volgens Van Ruiten lastig om een goed verdienmodel te creëren. “Hoe kun je ervoor zorgen dat de CO_2-neutrale frites ook rendabel zijn, terwijl de aardappelen door een lagere opbrengst juist duurder worden. Het is een grote zoektocht om de productie rendabel te krijgen. Niet voor niets is de P van ‘profit’ ook éen van de duurzaamheid kpi’s.” Van Ruiten ziet kansen in een nieuw beloningssysteem. “Rabobank hanteert bijvoorbeeld een bonus malussysteem. Melkveehouders die goed scoren in de biodiversiteitsmonitor komen bij nieuwe investeringen in aanmerking voor rentekorting. Zo kun je op duurzaamheid goed presterende boeren extra belonen. Er zijn er natuurlijk ook andere mogelijkheden. Waterbedrijven hebben direct baat als door een goed natuurlijk beheer het grondwater niet wordt vervuild. Dan hoeft er minder gefilterd te worden en dat zorgt voor minder kosten in de keten.” Die moeten dan wel bij de agrariërs als inkomen terechtkomen. Nog een voorbeeld: “Pachtlanden, waarbij de pachters worden geselecteerd aan de hand van hun bodembeheer. In plaats van naar de prijs wordt er dus naar de manier van werken gekeken. Zo wordt duurzaam beheer een eis. Hiermee kun je je als boer onderscheiden. Ik vind dat een fantastisch gedachtegoed.”

Missie van HAS

Het Convenant Groene Cirkel Duurzame Fritesketen 2022-2025 is ondertekend door de provincie Zuid-Holland, HAS green academy en Stichting Wageningen Research. Hiermee is het samenwerkingsverband opnieuw bekrachtigd. “Duurzaamheid in de agroketen is inmiddels voorbij het experimenteren. De uitdaging is om meters te maken. Momenteel onderzoeken we hoe we noodzakelijke verandering verder in de praktijk kunnen brengen. Daar ligt ook de missie van HAS. We willen die ene steen in de rivier verleggen, waardoor de wereld nooit meer hetzelfde zal zijn.”