Miljoenen in contanten afgeleverd bij handelsbedrijven in uien

In Nederland geteelde uien vinden grif aftrek in West-Afrikaanse landen. Zowel Beemsterboer Food Traders in Warmenhuizen als Dacomex in Sint-Maartensdijk handelen al jaren op grote schaal in uien in die landen. Ook in Mauritanië, een land waar het bancaire systeem sinds een staatsgreep in 2008 amper werkt en waar nog altijd op grote schaal in contanten betaald wordt.

Dan komt er een ton binnen in een plastic tas van Albert Heijn. Moet je dan niet denken: dit is raar?

Bij beide bedrijven werkte men met geldlopers die vanuit Brussel of Parijs in schoenendozen, plastic zakken of rugzakken tonnen aan contanten op de kantoren in Sint-Maartensdijk en Warmenhuizen kwamen afleveren namens de handelaren uit Mauritanië. “Dan komt er een ton binnen in een plastic tas van Albert Heijn. Moet je dan niet denken: dit is raar?”, vroeg een van de rechters. “Ik had nooit enige reden tot twijfel”, reageerde een van de bestuurders van Dacomex. Hij nam veelal het geld aan en belde dan de klant dat het bedrag was aangekomen. “Het was voor ons geen pretje, deze betalingen”, voegde zijn broer en medebestuurder toe. “Maar dat het klopt, garandeer ik voor honderd procent.”

Tientallen miljoenen aan contanten

Onderzoek naar een bankier van de onderwereld bracht het Openbaar Ministerie op het spoor van deze enorme stroom aan contanten. De verdachte ‘ondergrondse bankier’ had contact met ene André, een van de bestuurders van de Zeeuwse groothandel in uien, over de levering van twee keer € 95.000 in contanten. Zo ontstond een nieuw groot onderzoek naar tientallen miljoenen euro’s aan contanten die via Nederlandse agrarische bedrijven op bankrekeningen terechtkwamen. Hoe groot die stroom was, bleek uit het dossier in de zaak tegen Beemsterboer. “In vier jaar tijd is daar voor bijna € 72 miljoen aan contanten binnengebracht”, zei een van de twee officieren van justitie. Bij Dacomex is voor € 20 miljoen aan contanten ontvangen in een periode van een paar jaar.

Ongebruikelijke stortingen melden

De rechtbank in Zwolle trok deze week twee dagen uit voor deze twee zaken. Het Openbaar Ministerie wees op die zittingen de sector op wet- en regelgeving waaraan het niet voldeed. Bij stortingen van € 15.000 of meer, later is die grens naar beneden bijgesteld tot € 10.000, moet onderzoek gedaan worden naar de klant. Met kopieën van paspoorten of uittreksels van de Kamer van Koophandel moet vastgesteld worden dat de kopers bonafide zijn. Ongebruikelijke stortingen moeten gemeld worden bij de Finance Intelligence Unit Nederland (FIU). Beide regels zijn door de twee bedrijven, en vermoedelijk door nog veel meer handelaren in Nederlandse uien, aardappelen en wat al niet meer, niet opgevolgd.

In vier jaar tijd is daar voor bijna € 72 miljoen aan contanten binnengebracht

Waarom is dat wel belangrijk? Beide bedrijven hebben zich zo onbewust laten lenen voor ‘trade based money laundering’, stelt het OM, ofwel witwassen via bonafide bedrijven. Met name de miljarden euro’s die in de Europese drugswereld verdiend worden, moeten worden witgewassen. Dat kan prima bij handelaren die grote sommen contanten accepteren.

Eis tegen Beemsterboer: € 1,2 miljoen boete

Zeker vier van de geldlopers die regelmatig bij Dacomex over de vloer kwamen, zijn inmiddels veroordeeld voor ofwel ondergronds bankieren of voor drugsfeiten. Met name in de zaak tegen Beemsterboer nam het OM de zaak hoog op. Het bedrijf moet, als het aan de officieren van justitie ligt, € 1,2 miljoen boete betalen. Gaat het door met het overtreden van de Wwft (Wet ter voorkoming van witwassen en financiering van terrorisme), dan dreigt sluiting van de zaak. Bij het Zeeuwse bedrijf werd enkel tienduizenden euro’s boete geëist. Alle bestuurders hoorden tot 180 uur werkstraffen eisen.

Toezichthouder ingesteld

De bestuurders van beide bedrijven waren zich jarenlang van geen kwaad bewust. Pas in 2018 werd een toezichthouder ingesteld voor de branche waaronder deze handelaren vallen. Raadsvrouw Francien Rense wees hier namens Beemsterboer ook op. In de jaren voorafgaand aan 2018 is niet gehandhaafd in deze sector. “De wetgever koos ervoor geen toezichthouder aan te wijzen en dat was een bewuste keuze.” Er was volgens haar een blinde vlek bij deze categorie handelaren. “Zij kregen geen uitleg, geen tips, niets.” Ook raadsvrouw Maaike Coenen wees hier namens Dacomex op. “Zonder enige waarschuwing vooraf wordt hier direct overgegaan tot strafrechtelijke vervolging.” Wat moesten ze anders in met name Mauritanië waar banken soms domweg niets overmaken omdat er geen valuta beschikbaar zijn? Zelfs het ministerie van Buitenlandse Zaken geeft dat in haar reisadvies aan. “Daarin staat dat het bankverkeer niet goed loopt”, zei advocaat Coenen.

Gestopt met contanten

Voorzitter Gijsbrecht Gunter en secretaris Inge Ribbens van Comité Ui, dat zich bezighoudt met de promotie van uien, zijn ook gevraagd naar bekendheid van de verplichting om grote contante transacties te melden, werd op de zitting gemeld. Beiden verklaarden hier nog nooit van gehoord te hebben, al houdt dit comité zich niet bezig met wat door wie betaald wordt. Met andere woorden: binnen de branche was deze meldplicht volstrekt onbekend. “Wij kennen onze klanten”, zei de financieel directeur van Beemsterboer op de zitting. “We zoeken de klanten twee of drie keer per jaar op. We weten waar ze wonen, hoeveel kinderen ze hebben en welke auto’s ze rijden. We kennen ze beter dan alleen van een kopie paspoort of een uittreksel van de Kamer van Koophandel.”

Wij kennen onze klanten

Beide bedrijven zijn gestopt met het accepteren van contanten. Volgens het OM werd Beemsterboer ertoe gedwongen, nadat banken de enorme stroom aan contant geld niet langer accepteerden. Beemsterboer zegt echter uit eigen beweging gestopt te zijn en stelt hierdoor veel omzet gemist te hebben. Ook Dacomex stopte met het aannemen van contanten. Het zag geen omzetderving als gevolg. De uitspraak van de rechtbank volgt op 13 december. Over dit onderwerp lopen nog een of enkele andere zaken met andere bedrijven uit dezelfde branche. Wanneer en of die voor de rechter komen, is op dit moment niet bekend.