Protealis: met snelle veredeling lokale sojateelt laten groeien

Het recept van Protealis is als volgt: betere rassen + de juiste bacteriën = hogere opbrengst en beter rendement. Dat moet het voor boeren in Noord-Europa aantrekkelijker maken om soja te gaan telen en voor verwerkers makkelijker maken om grondstoffen uit de buurt te halen. Hetzelfde geldt voor de gele erwt, een ander eiwitgewas waar het bedrijf zich momenteel op richt. Het is een ambitieuze visie die Benjamin Laga, CEO van het bedrijf, uitlegt tijdens een gesprek op de nieuwe locatie die in november werd geopend.

Protealis is spin-off van Ilvo

[caption id="attachment_70610" align="alignright" width="300"] Eén van de twee groeikamers van Protealis.[/caption] Protealis is een zogenoemde spin-off van het Vlaamse instituut voor landbouwonderzoek Ilvo en het biotech-onderzoeksinstituut VIB. Ilvo ontwikkelde een veredelingsprogramma voor soja en VIB deed onderzoek naar bodembacteriën. Die twee aspecten werden gecombineerd in een start-up, die begin vorig jaar werd opgericht. Op die manier konden de instituten de opgedane kennis naar de markt brengen. Vorig jaar haalde het bedrijf € 12 miljoen startkapitaal op. Daarmee bouwde het onder andere twee ‘groeikamers’: klimaatgestuurde ruimtes waar het hele jaar door gewassen kunnen groeien om te veredelen. Waar het tijdens de rondleiding in de groeikamers in november buiten grijs en koud is, groeien in de lichte, verwarmde ruimtes volop soja- en erwtenplanten. Door die onafhankelijkheid van de seizoenen gaat de veredeling tot vier keer sneller dan normaal. Protealis verkort het eerste deel van de veredeling van 4 naar 1 jaar. De totale time-to-market van een nieuw ras brengt het bedrijf zo terug van 8 tot 10 jaar naar 5 tot 6 jaar.

Rassen voor Noord-Europees klimaat

Volgens Benjamin Laga is de combinatie van de snelle veredeling en de focus op bodembacteriën uniek. “De huidige sojarassen zijn niet geschikt voor de omstandigheden in Noord-Europa. Het is een ‘kortedagplant’ die goed groeit tijdens korte zomerdagen, zoals die voorkomen in landen dichter bij de evenaar. In onze landen komt soja door de lange zomerdagen pas laat in bloei, waardoor het oogstmoment ook pas in het najaar is.” Daarom richt Protealis zich bij de veredeling op soja die vroeger in het jaar afrijpt, waardoor onder drogere omstandigheden geoogst kan worden. Ook de bodembedekking van de plant krijgt de aandacht in de veredeling. “Wanneer de plant snel de bodem bedekt, drukt dat onkruid en zijn er minder middelen nodig. Dit is ook belangrijk wanneer de soja voor de biomarkt wordt verkocht.”

Bodembacteriën uit tuintjes

Daarnaast zijn de bacteriën die zorgen voor stikstofbinding dus een belangrijk onderdeel binnen het bedrijf. “Peulvruchten kunnen stikstof uit de lucht halen met behulp van bacteriën in de bodem. Ze werken in symbiose met elkaar samen. Om soja goed te kunnen laten groeien, moeten die bacteriën wel in de bodem zitten. Ilvo en VIB deden onderzoek naar welke bodembacteriën er in Vlaanderen voorkomen en welke zouden kunnen helpen bij de teelt van soja hier.” VIB verzamelde bodembacteriën uit 100 tuinen van Vlaamse burgers. De juiste bacteriën werden gevonden en Protealis voegt die via een coating toe aan het zaaizaad. Uniek, volgens Laga. “Coatings worden vaker toegevoegd aan zaaizaad, maar dat zijn nooit levende bacteriën. Uitdaging is om die bacteriën levend te houden tot na het moment van zaaien. Dat hebben wij voor elkaar gekregen.”

Protealis heeft volle focus op eiwitgewas

Met deze aanpak denkt Laga het verschil te kunnen gaan maken in de sojateelt in Europa. “Er zijn in heel Europa geen andere bedrijven die zich alleen bezighouden met de veredeling van eiwitgewassen als soja en gele erwt. Het is meestal iets wat ze erbij doen. Wij hebben de volle focus op deze gewassen en kunnen ook nog eens heel snel veredelen. Daardoor kunnen nieuwe rassen tot drie jaar sneller dan normaal de markt op.” Het bedrijf zet ook nieuwe technieken in om de veredeling van de eiwitgewassen te versnellen. “Door een genetische afdruk te maken van planten, kunnen we met kunstmatige intelligentie een voorspelling maken van het potentieel van de plant. We kunnen voorspellingen maken over de prestaties van nog niet bestaande planten en kruisingen simuleren.” Hierdoor wordt de veelal tijdrovende klus van fysieke kruisingen ingeperkt. Deze techniek wordt al gebruikt door grote veredelingsbedrijven, maar alleen voor de grote ‘cash crops’, aldus Laga. “Wij gebruiken het voor de gewassen van de toekomst.”

Rendement voor de boer = groter areaal

Het Vlaamse bedrijf richt zich specifiek op soja voor humane voeding, omdat daarvoor een premium betaald wordt en het rendement voor de boer daardoor omhoog gaat. “We sluiten veevoer niet uit, maar concurreren op de wereldmarkt van soja voor veevoer is moeilijk. Non-gmo soja voor voeding is veel schaarser. Onze eerste focus ligt op opbrengst verhogen en het gewas rendabel maken. Daarmee maken we het competitief ten opzichte van andere gewassen.”

Op 8% van het teeltoppervlak in Vlaanderen is een rendabele teelt van soja, met 3,5 tot 4 ton opbrengst per hectare, mogelijk

[caption id="attachment_70609" align="alignleft" width="300"] Protealis richt zich specifiek op soja voor humane voeding.[/caption] Protealis deelt zijn doelen wat betreft afzet of areaal in de komende jaren niet. Het stelt wel dat zijn aanpak ervoor kan zorgen dat soja binnen een aantal jaar tarwe en mais kan inhalen wat betreft rendabiliteit voor de boer. “De opbrengstverhoging van mais en tarwe is zo’n 1% per jaar. Voor soja is dat door veredeling zo’n 3 tot 4% per jaar en daar komt de snellere veredeling, de speed breeding, nog eens bij op. We berekenden dat er op 8% van het teeltoppervlak in Vlaanderen een rendabele teelt van soja, met 3,5 tot 4 ton opbrengst per hectare, mogelijk is. In potentie zou in 2030 de teelt van soja op 4 miljoen hectare in Noord-Frankrijk, Duitsland en Benelux rendabeler kunnen zijn dan tarwe, mais en koolzaad.” Volgend jaar zal zaad voor de eerste paar honderd hectare in Duitsland en misschien België worden verkocht. Daarna volgen andere Noord-Europese landen zoals Noord-Frankrijk en Nederland.

Samenwerking voedingsbedrijven

Een volgende stap, waarvoor Protealis inmiddels de eerste contacten heeft gelegd, is om samen met voedingsbedrijven te kijken wat er met veredeling aangepast kan worden aan bijvoorbeeld de sensorische eigenschappen en voor een goede verwerking van de soja. “We merken een enorme push naar lokaal geteelde soja. In Nederland is het vooral een grote vraag vanuit de markt, in België is het vooral iets wat vanuit de overheid gestimuleerd wordt. We voorzien dat binnenkort een deel van die behoefte ingevuld kan worden.”