Het VN-klimaatpanel heeft zijn werk gedaan – nu is het onze beurt

Het rapport van het VN-klimaatpanel haalde onlangs de krantenkoppen met wat een ‘laatste waarschuwing’ wordt genoemd in de strijd tegen de klimaatverandering. Het was een oproep om onze klimaatinspanningen volop te versnellen. Het rapport stelt in typische VN-taal dat ‘aandacht voor gelijkheid en brede en zinvolle participatie’ mee kan helpen het ‘sociaal vertrouwen’ op te bouwen om ‘de steun voor transformatieve veranderingen te verdiepen en te verbreden’.

Rapporten, hoe briljant of hoe angstaanjagend ook, zullen immers nooit aanzetten tot actie

In gewone mensentaal wil dat zeggen dat mensen belangrijk zijn in het klimaatbeleid. De radicale veranderingen die door het rapport worden voorgesteld – of geëist – zullen er gewoon nooit komen zonder steun en medewerking van burgers over de hele wereld. Rapporten, hoe briljant of hoe angstaanjagend ook, zullen immers nooit aanzetten tot actie. Dat is aan ons, burgers, geleid door onze overheden over de hele wereld.

Genegeerd

Vreemd genoeg is dat cruciale onderdeel van de reactie op de klimaatverandering jarenlang genegeerd. Sociaal gemarginaliseerde en economisch kwetsbare burgers en de groepen die buitensporig hard worden getroffen door de stijgende temperaturen, blijven vaak uitgesloten van het debat. Het gevolg is verzet tegen klimaatbeleid. Overheden praten wel vaak over het idee om burgers te informeren en te laten participeren, maar het wordt zelden concreet.

Opvoeden

Overheden zijn ook niet alleen beleidsmakers, maar ook opvoeders. Het IPCC-rapport benadrukt specifiek het belang van ‘onderwijs, inclusief capaciteitsopbouw, klimaatgeletterdheid en informatie die wordt verstrekt via klimaatdiensten en gemeenschapsbenaderingen’. Dit vergroot de ‘risicoperceptie en gedragsveranderingen om de planning te versnellen’.

Mensen ondernemen actie als ze hun waarden, identiteit en zorgen weerspiegeld zien in het verhaal dat wordt verteld

Hoe vertalen we dat in de praktijk? Steeds meer angstaanjagende informatie over de komende gevolgen van klimaatverandering kan nuttig zijn, maar evengoed overweldigen en wanhopig maken. Dus wat we in plaats daarvan nodig hebben, zijn gedurfde, positieve campagnes die mensen het gevoel geven dat er iets kan worden gedaan aan de klimaatverandering, en dat ingrepen het verschil kunnen maken. Dit geldt bijvoorbeeld voor campagnes om voetbalfans aan het praten te krijgen over klimaatverandering. Mensen ondernemen actie als ze hun waarden, identiteit en zorgen weerspiegeld zien in het verhaal dat wordt verteld. Ook zijn ze pro-actiever als ze zien dat gelijkgezinden actie ondernemen.

Grote uitdaging

Dat is niet eenvoudig te bereiken. Op regeringsniveau betekent het deskundigen samenbrengen op het gebied van sociale wetenschappen, communicatie en beleid, met bedrijven en burgers die betrokken zijn bij de aanpak van klimaatverandering. Het betekent dat publieke participatie een kerntaak van de overheid moet worden en ook voldoende middelen moet krijgen. Het betekent een klimaatbeleid voeren dat iedereen behandelt zoals dat zou moeten. Mensen samenbrengen om actie te ondernemen tegen klimaatverandering vereist, kortom, een echte bottom-upbenadering. Hierbij wordt geluisterd en geparticipeerd door mensen uit de hele maatschappij. Dat is niet de taak van de wetenschappers. Zij hebben hun werk gedaan. Nu moeten overheden en wij allemaal aan de slag. Lees ook: Duurzaam doen, is duurzaam rapporteren