De vloek van de goede daad

Je bedoelt het goed, maar het pakt niet zo goed uit. Dat gebeurt mij ook wel eens en dat hoort bij het leven. Het overkomt de wetgever ook met regelmaat. Zo ook met fiscale maatregelen. En dat is zorgelijk, omdat met de vele belastingregelingen in Nederland veel geld is gemoeid: in 2023 circa € 147 miljard. Ik heb het dan onder andere over: de hypotheekrenteaftrek, MKB-winstvrijstelling, zelfstandigenaftrek, innovatiebox, vrijstelling overdrachtsbelasting starters, 30%-regeling voor expats, tonnageregeling winst uit zeescheepvaart, vrijstelling brede weersverzekering, oldtimerregeling motorrijtuigenbelasting en natuurlijk de landbouwvrijstelling. Dit is een vrij willekeurige greep uit het overzicht van fiscale regelingen dat het ministerie van Financiën elk jaar publiceert. Deze belastinginstrumenten zijn bedoeld om een gewenst maatschappelijk effect te bereiken via een fiscaal voordeel. De bedragen per regeling variëren in omvang van € 25 miljard (arbeidskorting) tot bijna nihil (verlaagd gebruikelijk loon voor directeur-grootaandeelhouders van start-ups).

0%-tarief voor groente en fruit

€ 147 miljard is heel veel geld. Maar wordt het nuttig besteed? Dat heeft het Centraal Planbureau (CPB) onderzocht en gepubliceerd. De resultaten van het onderzoek zijn opmerkelijk. Van enkele regelingen is helemaal niet duidelijk of er wel een probleem is dat de fiscale regeling op zou moeten lossen. Dat is bijvoorbeeld het geval bij de bedrijfsopvolgingsregeling (BOR) en de landbouwvrijstelling. En bij veel regelingen is onduidelijk of ze überhaupt werken. Dat geldt voor bestaande regelingen, maar ook voor nieuwe plannen. Denk bijvoorbeeld aan het eventueel in te voeren 0%-tarief voor groente en fruit. Dat klinkt sympathiek, maar heeft waarschijnlijk een te verwaarlozen effect op de gezondheid, terwijl het geldelijke voordeel met name bij hogere inkomens terechtkomt.

Niet meer af te schaffen

Oud-minister Jan de Koning had het ooit over ‘de vloek van de goede daad’: goed bedoelde maatregelen die onvoldoende werken of grote onvoorziene neveneffecten hebben, maar vervolgens niet meer af te schaffen zijn. Het kabinet heeft zich voorgenomen om negatief geëvalueerde belastingregelingen aan te passen of af te schaffen. Ik ben heel benieuwd of dat gaat lukken. Een vloek wordt namelijk niet zo gemakkelijk opgegeven.