Bio-keten heeft wind in de zeilen, maar mist aanwas

Biologische supermarkten en speciaalzaken hebben, na enkele jaren van stagnatie, mede door corona een zeer goed jaar achter de rug. Vooral jongeren kiezen vaker voor biologische producten. Daar staat tegenover dat het aantal omschakelaars voor het vierde opeenvolgende jaar afnam.

De Biokennisweek – de wegens corona online vervanger van de jaarlijkse Biobeurs – sluit vandaag af. Het centrale thema is klimaat. “Dat thema was altijd al belangrijk, maar nu kijken we nadrukkelijker hoe de boer onderdeel van de oplossing kan zijn”, vertelt Michaël Wilde, directeur van brancheorganisatie Bionext. Ondertussen is de biologische sector in 2020 maar zeer beperkt gegroeid. Er waren opnieuw minder omschakelaars en het bio-areaal (74.000 hectare) nam slechts mondjesmaat toe (bron: Skal Biocontrole). Het roept de vraag op er deze Biokennisweek reden is voor een feeststemming. Food & Agribusiness maakt de balans op.

Voorkant keten blijft achter

In 2020 waren er volgens Skal 96 biologische omschakelaars. Dat waren er een jaar eerder nog 124. Bionext ziet een moeizame tendens. “De voorkant van de keten blijft achter”, erkent Wilde. “Er is veel koudwatervrees onder boeren. Dat heeft niet alleen met afzetonzekerheid te maken. Veel boeren vragen zich ook af hoe het Farm to Fork-plan van de EU straks uitpakt en wat voor kabinet er in maart komt.”

Duurzaamheid steeds vaker in politieke programma‘s

Wilde ziet wel dat politieke partijen duurzaamheid – en daarmee de kringloop en natuurinclusiviteit van biologisch – steeds vaker in hun programma inpassen. “Dat is een groot verschil ten opzichte van vier jaar geleden. Initiatieven als een CO₂-heffing of een btw-afschaffing voor bio zijn niet meer ondenkbaar. Net zoals een vleestax, waarbij extensieve bedrijven bijvoorbeeld beter worden gewaardeerd.”

In de biologische keten zijn steeds meer spelers die mee willen eten uit de ruif

Keten ontwikkelt door

Merle Koomans – directeur van bio-coöperatie Odin – herkent het beeld van minder omschakelaars, maar ziet ook dat de keten zich doorontwikkelt. “In de biologische keten zijn steeds meer spelers die mee willen eten uit de ruif. Dat varieert van grote supermarktketens tot verwerkers die ook een bio-tak opzetten.” Voor Odin – dat vooral met vaste boerenleveranciers werkt – is de borging van de aanvoer dan ook een spannend thema. Een vertrouwensband en eenzelfde visie op de toekomst is essentieel. Daarom besteden we veel aandacht aan een goede relatie.”

Lammert Hazeloop (58) is mede-eigenaar van groothandel BioNoord in Marum (Gr.). - Foto: Jan Willem van Vliet

‘Met eigen platform ‘IkbenNoord’ kunnen we ons onderscheiden’

Groothandel BioNoord is drie jaar geleden opgezet door oud-medewerkers van Zaai-Ster toen die door bio-groothandel Udea werd overgenomen. Sindsdien timmert BioNoord stevig aan de weg. Met inmiddels zo’n 40 bio-boerenleveranciers in Groningen, Friesland, Drenthe, de Kop van Overijssel en de Noordoostpolder en het eigen platform: IkbenNoord.

“We werken samen met melkveehouders, tuinders, varkenshouders en akkerbouwers”, vertelt Lammert Hazeloop. “Dit zijn wel vooral boeren waar we al lang mee samenwerken. Er is een beperkt aantal omschakelaars. Dat proces gaat helaas te langzaam. Omschakeling is een flinke verandering en afzetonzekerheid speelt voor veel boeren een rol.”

Die biologische afzet blijkt volgens BioNoord echter vrij stabiel. Bovendien legt corona die afzet bepaald geen windeieren. Hazeloop: “70% van onze producten gaat naar speciaalzaken, webwinkels en boerderijwinkels in Noord-Nederland – de rest blijft ook in die regio – en er is gewoon meer vraag.”

De stijging bij webwinkels is niet verrassend, maar juist boerderijwinkels doen het ook erg goed. BioNoord kan daarbij een compleet assortiment leveren zodat klanten er al hun boodschappen kunnen doen. “We leveren nu zo’n 7.000 producten. Overige producten – denk aan bananen of in de winter aan tomaten – komen van andere bio-handelspartijen en kunnen geïmporteerd zijn. Die vallen dan ook niet onder de noemer IkbenNoord.”

Zo min mogelijk plastic verpakkingen

BioNoord probeert zich naast dit platform met andere zaken te onderscheiden. Zo werkt de groothandel zo min mogelijk met plastic verpakkingen. Bamboe is dan bijvoorbeeld een vervanger. Ook werkt BioNoord met maaltijdboxen en recepten à la HelloFresh. Dit gebeurt eveneens onder de noemer IkbenNoord.

“We zijn tevreden over de stappen die zijn gezet, maar er zijn zeker verbeterpunten”, aldus Hazeloop. “De consument kijkt nog altijd sterk naar prijs en vooral bij vlees zijn verschillen tussen gangbaar en bio nog groot. Een ander pijnpunt is het mindere perspectief voor akkerbouwers. Regionaal missen wij een kleine fabriek die bio-vleesvervangers maakt van granen en eiwitrijke gewassen. Dan kunnen ook akkerbouwers hun product kwijt en ontstaat perspectief om om te schakelen.”

Goed jaar voor bio-speciaalzaak

Opvallend is dat biologische supermarkten en speciaalzaken in het door corona gedomineerde jaar 2020 zeer goed geboerd hebben. “De omzet lag gemiddeld wel tot 20% hoger dan in het jaar ervoor”, zegt Wilde. “Reguliere supermarkten – die ook een goed jaar achter de rug hebben – noteerden een plus van 10 tot 12%.”

Verkoop trekt vooral laatste maanden aan

Bij de Odin-supermarkten is eenzelfde tendens waarneembaar. Tussen 2016 en 2020 stagneerde de verkoop van biologische producten, maar de laatste maanden is dat beeld duidelijk gekanteld. “Dat komt niet alleen door corona”, stelt Koomans. “De consument kiest bewuster en kan bij ons kiezen uit een veel groter biologisch assortiment. Vooral granen, zuivel en groente- en fruitsappen doen het goed.”

Prijs bio-product is sta-in-de-weg

De aangetrokken verkoopcijfers ten spijt, de duurdere bio-producten blijven voor veel consumenten een sta-in-de-weg. Dat geldt zeker voor vlees. Koomans: “Dat blijft lastig. De biologische veehouderij vraagt om een totaal andere bedrijfsvoering, de keten is nog niet zo optimaal als de gangbare en vierkantsverwaarding is moeilijker.”

Prijsverschil tussen gangbaar en bio worden wel kleiner

Recente CBS-cijfers wijzen dit uit. Zo was bio-varkensvlees in supermarkten in 2019 gemiddeld nog 72% duurder dan gangbaar varkensvlees. Ter vergelijking: bio- melk en bio-uien zijn respectievelijk 15 en 19% duurder dan de gangbare variant. Verschillen worden echter wel kleiner. Zo was halfvolle bio-melk in 2016 € 0,23 duurder dan gangbaar, terwijl dit verschil in 2019 nog € 0,15 was.

Hans van Mierlo (36) is marketingmanager bij groothandel Udea; moederbedrijf van onder meer Ekoplaza. - Foto: Bert Jansen

‘Onze consument kan vanaf dit jaar sneller bio bestellen’

Biologische supermarktketen Ekoplaza telt inmiddels 83 filialen in Nederland en 1 in België. Dit jaar richt Ekoplaza het vizier nadrukkelijker op het buurland. Er worden daar 14 Origin’O-winkels omgebouwd tot Ekoplaza. “Maar dat doen we niet omdat de rek er in Nederland uit is”, vertelt Hans van Mierlo. “De markt voor biologisch is groeiende en het coronavirus heeft daar zeker een rol in gespeeld.”

De laatste jaren groeide bio vooral in het schap van reguliere supermarkten, maar de laatste maanden kunnen speciaalzaken als Ekoplaza betere cijfers overleggen. Dat zegt veel, want reguliere supers hebben een zeer goed 2020 achter de rug. Consumenten zijn bewuster geworden. Van Mierlo: “We zien steeds meer jongeren in onze winkels. Die kiezen voor lekker vers en gemak én maaltijden. ‘Gezond en weerstand’ stond altijd al centraal bij Ekoplaza, maar daar is nu ook ‘luxe en genieten’ bij gekomen.”

De 83 Ekoplaza-winkels zijn verschillend van grootte en leggen tussen de 3.000 tot 6.000 biologische producten in het schap. Daarnaast zijn er 57 afhaalpunten en is er een webshop waar het totale biologische assortiment te koop is: bijna 9.000 producten. Klanten kunnen via deze webshop eten thuis laten bezorgen.

Thuisbezorgd-concept profiteert van corona

Nieuw is het niet, maar door corona is het thuisbezorgd-concept voor consumenten wel steeds aantrekkelijker geworden. “Er is sprake van een enorme versnelling”, merkt Van Mierlo. “Die vraag kunnen we straks aan met een nieuw, volautomatisch krattensysteem. Voor de groothandel werken we daar al mee en voor de consument zal dat later dit jaar het geval zijn.”

Zo’n systeem levert veel tijdswinst op, want de capaciteit is nu beperkt. “Als de klant kiest voor thuisbezorgen, moet die twee dagen wachten op zijn of haar bestelling. Straks wordt dat één dag. Zo kunnen we blijven voldoen aan de toenemende vraag.”

Een volgende stap voor de thuisbezorgdtak van Ekoplaza is maatwerk. Van Mierlo: “Op dit moment worden alle bio-producten nog centraal vanuit Veghel – thuisbasis van moederbedrijf Udea – verstuurd. Wij zouden graag onze website zo aanpassen dat je als klant precies ziet in welk Ekoplaza-filiaal nog voorraad is. Dan kunnen producten nog sneller vanaf de winkel verstuurd worden.”

Sterkere positie in gangbare keten

Bionext zet er de komende jaren sterker op in om als bio-sector niet te veel niche te blijven. “Wij willen juist meer ‘inbreken’ in de gangbare keten om daar een sterkere positie te krijgen”, aldus Wilde. “Hiervoor voeren we ook vaker gesprekken met grote supermarkten en koepelorganisatie CBL.” Die inzet zal volgens Wilde zeker niet ten koste gaan van bio-supermarkten en speciaalzaken. “Daar blijven we helpen met kennis over milieu of biodiversiteit, maar als Bionext kijken we wel breder. Dat is in onze ogen voor alle partijen een win-winsituatie.”

Wilde: biologisch onderscheidt zich van andere keurmerken

Ondanks de nog altijd kleine rol van biologisch in het gangbare winkelschap is Wilde overtuigd dat biologisch toekomst heeft en zich onderscheidt van andere keurmerken. Bij Bionext heet dat ‘BRIEF’. Dat staat voor Bewezen duurzamer (klimaat, bodem, biodiversiteit), Regels (bio is met strenge Europese regels verankerd), Internationaal (27 EU-lidstaten werken volgens dezelfde biologische spelregels), Erkenning (consument heeft vertrouwen in het keurmerk) en Farm to Fork. “De EU heeft duidelijke piketpaaltjes geslagen. De vrijblijvendheid is er echt van af.”