Bobeldijk schakelt van vlees naar vega: we passen ons continu aan

De markt van vleesvervangers blijft spannend, vertelt Remko Vogelenzang, directeur van Bobeldijk Food Group. Nieuwkomers met mooie plannen maken soms een vliegende start op de beurs, om vervolgens weer in te zakken. “Zij baseren zich op toekomstverwachtingen. Zo wordt een fictieve waarde gecreëerd, terwijl het verdienmodel in deze markt onzeker is”, zegt Vogelenzang. Maar niet alleen voor nieuwe bedrijven, ook voor bestaande ondernemingen als het zijne blijven er uitdagingen. In zijn kantoor bij de productielocatie in Deventer vertelt Vogelenzang hoe Bobeldijk zich ontwikkelde van vlees- tot vega(n)producent. Rond 1960 begon slagerij Bobeldijk met het maken van ‘panklare producten’ zoals slavinken, schnitzels en hamburgers voor supermarkten. Het bedrijfsmodel hield lang stand, maar werd in 2008 tegen het licht gehouden. De conclusie was dat het toekomstperspectief voor een kleine speler in de markt van kant-en-klare vleesproducten onzekerder werd. Vegetarische producten boden nieuwe kansen.

Vegaproductie met bestaande machines

In die periode kwam Vogelenzang bij het bedrijf. Hij had ervaring met de ontwikkeling van vleesvervangers; samen met ondernemer Henk Schouten was hij verantwoordelijk voor het in de markt zetten van Vivera. In 2010 rolden in Deventer de eerste vegetarische burgers van de lijn. Door de ontwikkeling van Solanic, een aardappeleiwit dat kip-eiwit kon vervangen, werd het voor Bobeldijk een paar jaar later mogelijk om niet alleen vegetarische, maar ook veganistische producten te maken. Het bracht ontwikkelingen in een stroomversnelling en Bobeldijk zag de vraag snel groeien. Langzaam kwam de focus bij het bedrijf steeds meer op plantaardig te liggen, vertelt Vogelenzang. Een volledige omslag vroeg om een kostbare ombouw van de fabriek. Voor de financiering daarvan kwam Kennemer Visgroep in beeld; een familiebedrijf dat zijn portfolio van verpakte visproducten wilde uitbreiden. In mei 2020 namen ze Bobeldijk over. Sinds die tijd groeit de onderneming verder, met 110 medewerkers plus een wisselend aantal flexwerkers.

Focus op retail

Bobeldijk ontwikkelt, produceert en verpakt A-merken en huismerken. Het gaat om 55 verschillende producten. Het merendeel gaat naar supermarkten als Albert Heijn, Jumbo, Vomar en de Duitse ketens Kaufland en Rewe. Het zijn allemaal 100% plantaardige producten gemaakt van tarwe-eiwit en soja-eiwit. Het gaat daarbij onder meer om vega(n) schnitzels, burgers en kibbeling, gangbaar of biologisch geproduceerd. Het streven is om altijd nauwgezet tegemoet te komen aan de wensen van de klant, vertelt Vogelenzang. “Klanten als AH en Kaufland willen bijvoorbeeld private label volgens een eigen receptuur en stellen eisen aan de leveringstijden. Als dat moet, kunnen wij gisteren bestelde producten morgen leveren. Wij kunnen ons continu aanpassen.” Private label heeft in de afgelopen jaren een enorme ontwikkeling doorgemaakt, zegt Vogelenzang. De focus is verlegd van zo goedkoop mogelijk naar zo innovatief mogelijk. “Retailers willen tegenwoordig iets extra’s bieden met hun huismerk. A-merkproducenten die ook private label maken, zullen hun eigen innovaties niet meteen delen met supermarkten. Wij kunnen wél inspelen op exclusieve wensen en een product met toegevoegde waarde bieden. Onze kracht is dicht op de klant zitten en daarin zijn we onderscheidend.”

Foodservice en industrie

Bobeldijk is ook actief met afzet voor foodservice en voor de industrie. Het gaat daarbij om ingrediënten voor onder meer poké bowls en maaltijdsalades. Groentestukjes vervangen bijvoorbeeld de traditionele spekjes. Volgens de Bobeldijk-directeur zijn daarin steeds meer toepassingen denkbaar en dat maakt het een groeiend segment. En dan is er nog Vegafit, het eigen merk van Bobeldijk. “Dat zetten we in als kleinere retailers op zoek zijn naar een vegamerk. Dat is vooral in het buitenland het geval, zoals in Duitsland en Griekenland. Van daaruit kunnen ze het gaan omzetten naar hun eigen merk vegaproducten”, legt Vogelenzang uit. Inspelen op het beleid bij de retailers is een leidraad, maar de fabrikant heeft zelf ook uitgangspunten bij de productie. Grondstoffen komen zoveel mogelijk uit Europa en er wordt geen palmolie gebruikt. Bij de verpakking houdt Bobeldijk rekening met mogelijkheden voor recycling. Intussen zet Bobeldijk de deuren ook open voor start-ups. “We helpen startende bedrijven omdat we daarmee de ontwikkelingen volgen in de markt. Soms gaan we uiteindelijk ook voor hen produceren”, zegt Vogelenzang. Bobeldijk steunt met opschalen: ze krijgen de gelegenheid voor een eerste productierun. Zo krijgen startups inzicht in bijvoorbeeld de kostprijs en receptuur en hebben ze monsters die ze kunnen laten analyseren op onder andere voedingswaarde. “Bij een valide businesscase kunnen ze ervoor kiezen bij ons te produceren, maar ze kunnen dit ook zelf doen of bij andere partijen.” {{foto,2}}

Groei in vleesvervangers stagneert

Hoewel de transitie naar een meer plantaardig voedingspatroon in volle gang is, hangt er een donkere wolk boven de productie van vleesvervangers. In februari meldde ABN Amro dat de verkoop in het laatste kwartaal van 2021 stagneert. Vermoedelijk speelt onder meer een rol dat consumenten tijdens de lockdowns veel meer vleesvervangers kochten, en die stijging na de coronagolf weer iets inzakte. Vogelenzang noemt het een uitdaging om als producent het tij te keren. Of de verkoop zal herstellen, hangt van verschillende factoren af, zoals een niet te groot prijsverschil tussen vega en vlees, zegt Vogelenzang. “Lange tijd was het verschil gewoon te groot. Toen zette Lidl ineens meer plantaardige producten scherp in de markt en verkleinde dat verschil. De toekomst moet uitwijzen of het zo blijft. De druk op de grondstoffenprijzen komt daar nog eens bij; daar hebben nu alle producenten last van.” Daarnaast is het belangrijk om de consument meer te overtuigen van de voedingswaarde van vleesvervangers. “Er is in de loop der jaren veel verbeterd. Ze bevatten meer vitaminen en vezels en zijn teruggegaan in zout en vet.” Daarbij is het voor Bobeldijk een pluspunt dat bijna alle producten inmiddels vallen onder Nutri-Score A.

Vleesvervangers zijn in de loop der jaren verbeterd. Ze bevatten meer vitaminen en vezels en zijn teruggegaan in zout en vet.

De grootste uitdaging voor Bobeldijk in de komende tijd? Dat is arbeid, zegt Vogelenzang. Dat geldt overigens voor alle bedrijven in de maakindustrie. Zo simpel als meer automatisering is het niet, zegt de directeur. “Omdat wij heel klantgericht werken, zijn er steeds andere en nieuwe handelingen, die je niet zomaar kunt automatiseren.” De komende jaren zal het niet alleen de kunst zijn om personeel vast te houden, er zullen ook nieuwe medewerkers nodig zijn. Door de groei in de afgelopen jaren kijkt Bobeldijk Food Group naar uitbreiding op een nieuwe locatie met meer ruimte en mogelijkheden.