Franse wet wil boeren eerlijker prijs bieden

Egalim. Inmiddels een vast begrip in de Franse agrifood-wereld, dat staat voor een wet op de evenwichtige handelsrelaties in de landbouwsector én tegelijk voor het mogelijk maken van een gezonde en duurzame voeding. Die wet is er gekomen na de grote protesten van rond 2015, toen Franse boeren met hun trekkers, net als hun Nederlandse collega’s nu, supermarkten en hun distributiecentra alsmede stadscentra blokkeerden. Doel is dan ook vooral om boer en tuinder een redelijk deel van de uiteindelijke verkoopprijs van hun producten te garanderen.

Verplicht contract primaire producent en verwerker

De Wet Egalim bepaalt in de eerste plaats dat voor veel meer agrarische sectoren een contract tussen de primaire producent en de verwerker van zijn of haar producten verplicht is. Bij het onderhandelen over die afnamecontracten ligt het initiatief tegenwoordig bij boer of tuinder, of in de meeste gevallen hun producentenorganisatie.

Zij doen een eerste voorstel voor een kaderovereenkomst waarin de productiekosten en vooral ook het verband tussen de kostenontwikkeling en de eindprijs een belangrijke leidraad vormen. Is de verwerker het daar niet mee eens, dan moet hij een gedetailleerd weerwoord op tafel leggen.

In het uiteindelijke contract moet staan hoe de producentenprijs wordt bepaald en hoe afwijkingen daarvan worden berekend. Ook moeten de te leveren hoeveelheden en de manier van leveren of ophalen worden vastgelegd.

Voorschriften voor verderop in de keten

De wet geeft nadrukkelijk ook voorschriften voor de gang van zaken verderop in de keten. In levercontracten die de verwerker sluit met de supermarkten of een andere afnemer, moet worden opgenomen hoe de verkoopprijs wordt gelinkt aan de ontwikkeling van de productiekosten van elk van de verwerkte agrarische producten.

Met andere woorden: gaan die kosten omhoog, dan moet ook de winkelprijs de hoogte in, of moet de winkelier marge inleveren. Een belangrijke uitzondering op dit geheel geldt verder voor agrarische coöperaties, omdat geacht wordt dat die voldoende voor de belangen van hun leden opkomen.

Groupe Bel legt basismelkprijs vast voor veehouders

Een goed voorbeeld is het nieuwe contract dat zuivelbedrijf Groupe Bel onlangs afsloot met de 800 leden van de producentenorganisatie in West-Frankrijk APBO. Bel zegt daarin voor 2021 een basisprijs voor de melk toe van tussen de € 335 tot € 360 per 1.000 liter, afhankelijk van de marktomstandigheden en exclusief een prestatie-afhankelijke premie van € 21 per 1.000 liter. Over het doorberekenen van die marktfluctuaties hebben partijen wederzijdse afspraken gemaakt, zodat Bel dat niet eenzijdig kan opleggen.

“Dit partnerschap is uniek vanwege de juiste beloning van de veehouders die 11% hoger ligt dan de gemiddelde marktprijs over de laatste drie jaar. Die investering vertegenwoordigt voor Groupe Bel over drie jaar gezien € 50 miljoen euro, ofwel € 20.000 per jaar en per boerenbedrijf”, aldus bestuursvoorzitter Antoine Fiévet bij de ondertekening van het contract dat betrekking heeft op in totaal 405 miljoen liter melk.

Half succes

Hoewel ook andere melkverwerkers soortgelijke overeenkomsten hebben gesloten, waaronder de grootste Franse zuivelcoöperatie Sodiaal die gemiddeld € 380 per 1.000 liter betaalt, is er nog geen sprake van een succes over de hele linie.

“De lijn is zeker omgebogen, het gemeenschappelijk geweten over een redelijke beloning voor de boer is versterkt. Maar de verhoging van de prijzen is nog niet voldoende. Aan een half succes hebben we niets”, zegt bestuursvoorzitter Damien Lacombe van Sodiaal.

Met name het grootste kaas- en zuivelbedrijf Lactalis, dat eind 2019 een eerste kadercontract sloot, is nog steeds met de nationale bond van haar leveranciers Unell aan het onderhandelen over nieuwe afspraken voor komend jaar.

De organisatie van melkveehouders Fédération Nationale des Producteurs de Lait (FNPL) meldde onlangs dat de contractering vorig jaar heeft geleid tot een ‘opslag’ van gemiddeld 10 cent per liter, maar dat Egalim onder druk van de coronapandemie weer achter de horizon lijkt te verdwijnen.

Jaarlijkse onderhandelingen voedingsproducenten en supermarkten

FNPL komt juist nu met zo’n verklaring vanwege een Frans ritueel, de jaarlijkse onderhandelingen tussen voedings- en drankenproducenten en de grote supermarkten over de voor een nieuw jaar geldende prijzen. Dat overleg moet op 1 maart zijn afgerond en was in het verleden voor de boeren vaak aanleiding om er – met trekkers en al – druk op te zetten.

De bepalingen in de wet Egalim over de relatie tussen een verwerker en zijn afnemer zijn met name op die onderhandelingsronde van toepassing. Verder heeft de regering op basis van de wet ook het stunten met producten met een agrarische herkomst drastisch aan banden gelegd, met name waar het gaat om 2-voor-de-prijs-van-1-aanbiedingen.

Onderzoek naar gehele voedselketen

Ook minister van landbouw Julien Denormandie vindt dat er nog heel wat te verbeteren valt. Hij heeft daarom de voormalige supermarktbaas Serge Papin gevraagd de hele voedselketen, inclusief de toepassing van Egalim, grondig te onderzoeken.

“Hoewel de wet Egalim een nieuw elan heeft geschapen en een verhoging van de prijs voor de producent in bepaalde sectoren, met name melk, mogelijk heeft gemaakt, moet dit verder worden uitgebreid en moeten de resultaten ook worden geconsolideerd”, aldus de minister.

Transparantie marges

Hij wil ook nog eens laten kijken naar de transparantie bij de marge die iedere schakel in de keten opstrijkt, een bekend kritiekpunt van de boeren richting de supermarkten. Denormandie heeft Papin gevraagd zijn rapport in het voorjaar in te leveren, waarna de Franse regering – opnieuw – gaat bekijken of er aan de handelsrelaties in die keten verder gesleuteld zal moeten worden.