Grote rol voor boer mogelijk in revolutie kweekvlees

Het is officieel: de eerste markttoelating van kweekvlees, in Singapore, is een feit. Het begrip ‘vlees’ zal hierna nooit meer helemaal hetzelfde zijn. Niet langer is vlees als vanzelfsprekend afkomstig van een dier. Wie in het Singaporese restaurant 1880 een kipschotel bestelt, kan vanaf nu de vraag verwachten: geslacht of gekweekt?

Qua smaak, voedingswaarden en textuur zijn ze tot op een moleculair niveau hetzelfde. De prijs is concurrerend met die van kip van goede kwaliteit, en zal bij opschaling verder dalen. Het land- en grondstofgebruik is vele malen lager. Een groepje doodgewone klanten, voornamelijk tieners, schoof dit weekend aan en schreef geschiedenis door als eerste restaurantbezoekers ter wereld kweekvlees te bestellen en te eten. “Het is gewoon kip”, zei een 12-jarige eetgast, gevraagd om de smaak te omschrijven, “Maar het is het meest fantastische dat ik ooit gezien of geproefd heb.”

Azië neemt voorsprong op Europa

De Singaporese toekenning is in meer dan één opzicht historisch. Het markeert niet alleen de definitieve marktdoorbraak van kweekvlees, maar ook de voorsprong die Azië daarmee op Europa heeft genomen – een opmerkelijke ontwikkeling, gegeven dat het twee Nederlanders waren die het eerste patent op kweekvlees verwierven (Willem van Eelen, 1997) en het eerste proof-of-concept aan de wereld gaven (Mark Post, 2013).

Dat deze derde primeur naar Singapore gaat, is niet toevallig. De regering van Singapore voert al jaren een actief stimulerings- en investeringsbeleid in de kweekvleesproductie. In Nederland is van een dergelijke ambitie nauwelijks sprake.

Terwijl in Singapore de overheid de introductie van kweekvlees voorbereidde, schreef de Nederlandse minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit met pijn en moeite, na veel aansporingen vanuit de Tweede Kamer, een agenda die nét iets meer doet dan de ontwikkeling van kweekvlees volledig overlaten aan twee start-ups. Pas onlangs keerde de Europese Unie haar eerste fonds uit voor de ontwikkeling van kweekvlees.

Geen duidelijke toezeggingen in Nationale Eiwitstrategie

Deze week presenteerde minister Carola Schouten haar langverwachte Nationale Eiwitstrategie. Kweekvlees wordt daarin uitvoerig geprezen, maar wie wat verder kijkt ziet dat van een echte beleidswijziging geen sprake is. Er komt misschien wat geld vrij voor onderzoek, maar dat is het dan ook.

Al met al worden daar geen duidelijke toezeggingen voor gedaan, en dit bedrag zal vermoedelijk in het niet vallen bij de investeringen die gedaan worden om de bestaande, veel minder efficiënte vormen van eiwitproductie ietsje efficiënter te maken.

Rol van boeren in productie kweekvlees

Het klinkt misschien vreemd, maar de grootste gedupeerde van dit gebrek aan daadkracht zal uiteindelijk de Nederlandse boer zijn. Door géén beleid te voeren, laat de minister de vraag immers helemaal open welke rol de Nederlandse boer in de toekomst gaat krijgen in de productie van kweekvlees.

De meeste stallen kunnen prima worden omgebouwd tot een ‘kweekvleesbrouwerij’

Die is in potentie groot. Boeren hoeven niet alleen leveranciers van de voor kweekvlees essentiële stamcellen te zijn. Ze kunnen daar, mits dat wettelijk goed geregeld is, ook de eigenaar van blijven. Ze kunnen zorgen voor de lokale productie van de benodigde voedingsstoffen en vooral: van het kweekvlees zelf.

Anders dan vaak wordt gedacht, is daar immers geen laboratorium voor nodig. De meeste stallen kunnen prima worden omgebouwd tot een ‘kweekvleesbrouwerij’. Terwijl een paar dieren in de wei scharrelen, kunnen in de stal ernaast – met de juiste hygiënische maatregelen – hun stamcellen tot lokaal geproduceerd Nederlands kweekvlees uitgroeien.

Multinationals investeren in productie kweekvlees

Een heel ander scenario is ook mogelijk. Hierin nemen enkele grote fabrieken, in het bezit van multinationals, de wereldwijde kweekvleesproductie voor hun rekening. Het merendeel van de investeringen in kweekvlees wordt momenteel gedaan door private partijen die niet per se oog hebben voor het Nederlandse platteland.

Wil de Nederlandse overheid afstevenen op een toekomst waarin de kweekvleesproductie wordt bepaald door een handjevol patenthouders? Of willen we het, als wereldwijde landbouwkoploper, zelf in de hand houden? Wij denken het laatste.

Lees ook: Kweekvleesbedrijf Mosa Meat haalt nog eens € 16,5 miljoen op

Juist om zelf zeggenschap te houden over de manier waarop kweekvlees in Nederland wordt geïntroduceerd, is het belangrijk dat er publiek geld in kweekvlees wordt geïnvesteerd door een richtinggevende overheid.

Tussen kweekvleessector en boer moet een respectvolle dialoog worden opgezet, waarin kennis wordt uitgewisseld, samenwerking gezocht en de veehouder niet als concurrent of bron van problemen wordt gezien, maar als deel van de oplossing.

Door open te staan voor nieuwe manieren van vleesproductie kan de Nederlandse landbouw haar toppositie in de toekomst behouden en blijven we een land met een vitaal platteland, waar je de keus hebt om in de stad te leven of daarbuiten een bestaan te hebben.

Door open te staan voor nieuwe manieren van vleesproductie kan de Nederlandse landbouw haar toppositie in de toekomst behouden

Na de goedkeuring in Singapore is de tijd van afwachten voorbij. Kweekvlees kan niet meer worden afgedaan als sciencefiction. Het is niet meer de vraag óf het op de markt zal komen, maar hoe. Landbouwminister Schouten, die eerder aangaf ‘de ontwikkelingen te volgen’, kan het zich niet lang meer veroorloven die vraag onbeantwoord te laten.

Politiek kan koploperspositie heroveren

Hoopgevend is dat een meerderheid van de Tweede Kamer, aangevoerd door coalitiepartijen VVD en D66, de minister herhaaldelijk heeft gevraagd om een krachtiger inzet. Ook nam de Kamer onlangs een motie aan om de rol van de boer in kweekvleesproductie nader te onderzoeken.

De roep vanuit de Kamer kan worden beantwoord door in de uitvoering van de Nationale Eiwitstrategie veel duidelijker richting te geven aan de Nederlandse ontwikkeling van kweekvlees, in samenwerking met boeren.

Het wordt tijd dat Mark Rutte, minister-president en leider van de VVD, zijn ministers oproept om onze koploperspositie op het gebied van kweekvlees te heroveren. Met de grote steun binnen zijn eigen partij, de coalitie én een meerderheid in de Kamer ligt hem niets meer in de weg.

Ira van Eelen is dochter van kweekvleespionier Willem van Eelen en oprichter van KindEarth Tech, Veerle Vrindts is directeur van ProVeg Nederland