Insectenkwekerij maakt na 15 jaar ontwikkeling grote stappen

Ophef over voedingsproducten in supermarkten die ‘stiekem’ insecten zouden bevatten. Toonaangevend insectenbedrijf De Krekerij die stopt met zijn activiteiten. En het Franse bedrijf Ÿnsect dat zijn Nederlandse kwekerij sluit, maar tegelijkertijd een enorme locatie in Frankrijk bouwt. In de insectenindustrie is nogal wat gaande. De sector, die onofficieel dit jaar in Nederland zijn vijftiende verjaardag viert, staat alles behalve stil. De ontwikkelingen gaan juist heel hard en er zijn verschuivingen in de afzet, zo zien personen in de sector. Consumenten hebben nog veel negatieve associaties met insecten in voeding, de zogenoemde ‘yuck-factor’. Van grootschalige afzet richting de voedingsmarkt is nog (lang) geen sprake. De focus in de sector ligt nog vooral op huisdier- en diervoeding. Langzaam komt er echter ook beweging aan de food-kant. “We staan op het punt te bewijzen dat insectenkweek werkt”, zo zegt Niek Steeghs, bestuurslid van de Nederlandcse brancheorganisatie Venik, R&D-directeur bij de Franse insectenkweker Ÿnsect. Hij ziet dat vooral de grote insectenkwekerijen als Protix (Nederland), Tebrio (Spanje), Ÿnsect en Innovafeed (Frankrijk) aanzienlijke stappen zetten, onder andere met de bouw van nieuwe grootschalige kwekerijen in Europa. Die stappen gaan ook richting de humane voedingsmarkt.

Ontwikkeling insectenkwekerij

[caption id="attachment_77724" align="alignright" width="225"] Chocolade met insecten. Het zou kansrijker zijn om insecten tot onherkenbaar ingrediënt te verwerken. - Foto: Canva/CJ Thomas[/caption] Brancheorganisatie Venik werd zo’n 15 jaar geleden opgericht, toen steeds meer bedrijven mogelijkheden zagen in het houden van insecten voor (huis)diervoeding of humane voeding. Aangemoedigd door onder andere een rapport van wereldvoedselorganisatie FAO, waarin insecten een belangrijke rol in de voedselzekerheid kregen toebedeeld, kreeg de sector steeds meer vorm. Zo’n 30 tot 40 bedrijven zijn nu bij Venik aangesloten, waarvan het grootste deel middelgrote bedrijven zijn. De meeste zetten hun producten af aan de diervoedingsmarkt. Vanaf het begin wordt voeding gezien als een kansrijke afzetmarkt, maar na anderhalf decennium zijn insectenproducten nog niet in supermarkten te vinden. Dat kan liggen aan de ‘valse start’. “Toen het idee van insecten in voeding begon te leven, kwamen de eerste beelden van voeding met insecten erin naar buiten: sprinkhanen gedoopt in chocolade, lolly’s met een schorpioen erin en meelwormlarven in een salade”, zo blikt Steeghs terug. “Ik heb nooit geloofd in het gebruik van hele insecten in voedingsmiddelen en zag veel meer kansen in het verwerken van insecten tot onherkenbare ingrediënten, zonder te verhullen dat er insecteningrediënten inzitten”, aldus Steeghs.

Insectenbedrijven verbreden activiteiten

Ook Janmar Katoele van insectenbedrijf Wadudu ziet ondanks het gebrek aan consumentenacceptatie kansen in afzet richting humane voeding op deze manier. “Daarom verbreden we onze activiteiten en zetten we sinds kort ook voedingsproducten op basis van insecten af.” Wadudu, dat zich bezighoudt met vermeerdering, insectenkweek en handel, verkoopt de meeste insecten voor de huisdiermarkt. Op kleine schaal is er ook wat afzet richting veevoer, waar het vooral wordt gebruikt voor onderzoek. Hoewel humane voeding vanaf het begin dus in beeld is, gingen de meeste bedrijven zich, vaak als tussenstap, eerst vooral richten op afzet richting huisdiervoeding en visvoer. Voor een groot deel vanwege prijs (hogere marges), deels vanwege gemak en deels vanwege dat gebrek aan acceptatie bij consumenten. “Om insecten toe te kunnen passen in voeding is een bewerking nodig. Dat is weer een extra stap in het proces en dus een kostenpost. Insectenbedrijven zijn de laatste jaren vooral bezig geweest met automatiseren en optimaliseren van de kweek. Een volgende stap kan een investering in processing zijn”, zo vertelt Niek Steeghs.

Het veiligheidsrisico bij afzet naar veevoer is veel groter dan bij voeding

Wadudu investeerde vorig jaar in een verwerkingslijn om insecten in verwerkte vorm te kunnen gebruiken in petfood. “De verwerking voor gebruik in voeding is niet zozeer anders, het gaat voornamelijk om het hebben van certificeringen op gebied van voedselveiligheid”, aldus Janmar Katoele. Ook Europese Novel Food-goedkeuringen zijn in veel landen nodig om insecten te mogen verkopen als voeding. “Dat is een lang proces, maar wel belangrijk. Het gaat toch om voedselveiligheid.” Volgens Katoele is het geluid vaak dat afzet richting voeding moeilijker is, maar dat is niet het geval stelt hij (consumentenacceptatie niet meegenomen). “Het veiligheidsrisico bij afzet naar veevoer is veel groter dan bij voeding. Wanneer er een fout ingrediënt in het voer komt, is de olievlekwerking veel groter via de afzet van de dierlijke producten dan wanneer het ingrediënt direct in humane voeding wordt gebruikt.”

Veevoer als tussenstap voor insectenkwekerij

Gebruik in veevoer krijgt de laatste jaren steeds meer aandacht, mede door de goedkeuring van de EU om insecten te mogen gebruiken in varkens- en pluimveevoer. Teun Veldkamp, onderzoeker bij Wageningen University & Research zag het aantal projecten op dit onderwerp fors toenemen. Ook afzet naar veevoer brengt de nodige uitdagingen met zich mee. “Voor veevoer is er behoefte aan grote volumes van constante kwaliteit. Daar is veel productie voor nodig. Vanwege de hogere prijs van insecteneiwit in vergelijking met plantaardige eiwitten, zijn we ook op zoek naar additionele effecten van insecten, zoals positieve effecten op darmgezondheid en immuniteit. Zodat er een meerwaarde aan de hogere prijs zit.” Volgens Petra van den Hengel van het Network for Insect Knowledge (lees meer over dit netwerk onderaan dit artikel) kan kennis over gezondheidseffecten in voeding ook van toegevoegde waarde zijn. “De positieve effecten van het eten van insecten zouden een USP (unique selling point) kunnen zijn. De markt lijkt nu nog niet geheel vatbaar voor argumenten op gebied van duurzaamheid, dus als we meer kennis over gezondheid ontwikkelen, kunnen we die ook gebruiken in de communicatie.”

Insecten kweken op reststromen

Teun Veldkamp ziet de afzet naar veevoer als een ‘tussenstap’ richting afzet naar humane voeding. “Met rechtstreekse afzet naar humane voeding, win je weer op duurzaamheid.” Insecten worden gezien als duurzaam omdat ze efficiënt grondstoffen kunnen omzetten in eiwit, minder uitstoot produceren, weinig land gebruiken en op restromen gekweekt kunnen worden. De uitvoering van dat laatste argument staat echter nog in de kinderschoenen en is een grote uitdaging. Het kweken op reststromen gebeurt nog niet op grote schaal. “Er is nog veel te winnen op duurzaamheid. Daarvoor moeten we op zoek naar veilige, laagwaardige restromen waar insecten op gekweekt kunnen worden. Daar is ook verruiming van de wetgeving voor nodig”, aldus Veldkamp.

Meer vraag naar insecten uit voedingshoek

Volgens de WUR-onderzoeker komen de opgedane kennis en de stappen die nu in veevoer worden gemaakt ook van pas in de keten van humane voeding. In het Europese project Susinchain, waar Veldkamp projectcoördinator van is, is aandacht voor de insectenkweek, de verwerking en voor zowel toepassing in voer als in voeding. “Binnen dat project vinden ook consumentenstudies plaats. Verschillende producten, waaronder worst, falafel en brood gemaakt van insecten, worden voorgelegd aan consumenten in verschillende Europese landen om te kijken hoe ze worden beoordeeld.” Resultaten daarvan zijn er nog niet omdat het project nog loopt. Desondanks verwacht hij dat de komende jaren de acceptatie van insectenproducten zal toenemen.

Bedrijven zouden meer op een podium moeten gaan staan om meer ruchtbaarheid aan insectenvoeding te geven

Dat het toonaangevende bedrijf De Krekerij, dat insectenproducten aan consumenten verkocht en daarmee heel zichtbaar was, begin dit jaar stopte, wil niet zeggen dat het slecht gaat met de hele sector. Dat er bedrijven afvallen, hoort bij een hoog-innovatieve en jonge sector, zo klinkt het. Desalniettemin zijn bedrijven die duidelijk zichtbaar zijn voor de consument wel heel belangrijk, zo stelt Petra van den Hengel. “Bedrijven zouden meer op een podium moeten gaan staan om meer ruchtbaarheid aan insectenvoeding te geven. De Krekerij deed dat heel goed.” Niek Steeghs en Janmar Katoele zien dat de interesse in insecten vanuit allerlei food-hoeken begint toe te nemen. “Steeds meer restaurants willen een insectenproduct op de kaart zetten. Daarbij kunnen ze dan een mooi verhaal vertellen’, aldus Katoele. Steeghs verwacht dat afzet naar voeding de komende jaren steeds belangrijker zal worden. “Het zal nog niet zo groot worden als de afzet naar diervoeding nu, maar het zal op een goede tweede plaats komen te staan.”

Lees ook: Insectensector ervaart obstakels in kapitaal, markt en kosten

Bekijk ook de video: Is de consument klaar om insecten te eten?