Invoering statiegeld op flesjes en blikjes duurde 32 jaar

Het terugdringen van zwerfafval kent een lange geschiedenis in Nederland. Al in 1991 werden de eerste afspraken gemaakt tussen overheid en bedrijfsleven om meer verpakkingen in te zamelen. Sinds juli 2021 is er statiegeld op plastic drinkflesjes. Op 31 december 2022 volgen de blikjes. Het bedrijfsleven wil drie maanden uitstel voor de inzameling van blikjes vanwege onzekerheid over de levertijd van de apparatuur en de daaraan gekoppelde ICT-systemen. De Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) vindt uitstel onacceptabel en legde vorige week een ‘preventieve last onder dwangsom’ op (een voorlopige boete) aan het bedrijfsleven van ruim € 28 miljoen als 31 december niet wordt gehaald.

Consumentenvertrouwen

Het Afvalfonds Verpakkingen, waarin het bedrijfsleven samenwerkt, vindt invoering op 31 december onverstandig. “We zijn ons bewust van de wettelijke ingangsdatum van 31 december 2022 voor statiegeld op blik. We willen echter voorkomen dat er geen statiegeld kan worden uitgekeerd waardoor het consumentenvertrouwen in een statiegeldsysteem daalt. We willen chaos in de winkel voorkomen vanwege een onvoldoende landelijk dekkend innamesysteem.” Daarnaast vreest het afvalfonds onhygiënische situaties in winkels en logistieke keten. “Er is onvoldoende capaciteit om de 2 miljard blikjes goed te verwerken. We willen handelen in de geest van de wet door het complete, robuuste en landelijk dekkend systeem op 1 april gereed te hebben, waarbij zwerfafval daadwerkelijk voorkomen gaat worden.”

Hergebruik stimuleren

In de jaren zeventig verdrongen goedkope plastic weggooiverpakkingen het dure systeem van glazen flessen met statiegeld. Dit leidde tot een berg aan (zwerf)afval. Al in juni 1991 sloten overheid en bedrijfsleven het eerste Convenant Verpakkingen. Daarin staan afspraken om de hoeveelheid verpakkingen te beperken en hergebruik te stimuleren. In 1997 werd het gevolgd door de Regeling Verpakking en Verpakkingsafval, waarna op 15 december 1997 het Convenant Verpakkingen II werd ondertekend met aangescherpte doelen. Op 4 december 2002 volgde Convenant III met opnieuw aangescherpte doelstellingen. In 2005 werd het wettelijk vastgelegd in het Besluit Verpakkingen. In 2018 werden alle afspraken nog eens opnieuw bekrachtigd.

Het duurde decennia voor een statiegeldsysteem voor plastic flesjes en blikjes van de grond kwam

Uit onderzoek blijkt dat de berg fors kan worden verminderd door een systeem van statiegeld en inzameling. Onderzoeksbureau Eunomia onderzocht dat in 35 landen of regio’s. Volgens Eunomia is een inzameling van 90% haalbaar. Volgens Recycling Netwerk Benelux kwam 41% tot zelfs 70% minder plastic flesjes terecht in de natuur zes maanden na invoering van het statiegeld op de flesjes. Maar het duurde decennia voor een statiegeldsysteem voor plastic flesjes en blikjes van de grond kwam. Want inzameling kost geld. Supermarkten nemen al bierflesjes met statiegeld in, dus is de logische gedachtegang dat ze dan maar alle verpakkingen moeten innemen. Maar supermarkten gebruiken hun ruimte liever voor winkelschappen dan voor inzamelapparatuur en opslagloodsen voor statiegeldverpakkingen.

Weinig vooruitgang

In 2020 was de toenmalige staatssecretaris Stientje van Veldhoven van Infrastructuur het zat. Er werd te weinig vooruitgang geboekt bij de recycling van verpakkingen. In april 2020 besloot zij dat op 1 juli 2021 statiegeld verplicht is voor plastic drinkflesjes. Op 31 december 2022 volgen de blikjes. Het Afvalfonds Verpakkingen wil op 1 april 2023 starten met de statiegeldblikjes. Als dat lukt dan heeft het bijna 32 jaar geduurd voor de eerste afspraken volledig zijn omgezet in daden.