Jan Willem van der Schans: “De trend is onmiskenbaar, de voedselketens worden korter.” - Foto: Fred Libochant
In dit artikel
De interesse onder boeren en tuinders voor afzet in de korte keten neemt toe. In de Gelders/Utrechtse regio Foodvalley wordt voor ondernemers met plannen een masterclass gegeven. Bedrijfskundige Jan Willem van der Schans is een van de cursusleiders. “Met een diepgroen verhaal over jouw agrarische product ben je er echt nog niet.”
De een wil een landwinkel beginnen. Een ander overweegt de melk van zijn koeien te verwerken tot Syrische kaas. En nummer drie wil afspraken maken tussen haar slagerij en een bedrijf met dubbeldoelkoeien. Het zijn voorbeelden van deelnemers aan de masterclass ‘Produceren in de korte keten’ die op dit moment wordt gegeven in de Gelderse/Utrechtse regio Foodvalley.
Een van de cursusleiders is Jan Willem van der Schans. Hij constateert dat steeds meer agrarische ondernemers een andere weg inslaan. Weg van het slagveld op de wereldmarkt met steeds lagere opbrengstprijzen. Aan de slag met een eigen product, gericht op een specifieke doelgroep.
Verdienmodel
Een eigen verdienmodel ontwikkelen is makkelijker gezegd dan gedaan, zegt Van der Schans. “Met een diepgroen verhaal over jouw agrarische product ben je er niet. Gemak is voor veel consumenten belangrijker dan welzijnsvriendelijk gehouden varkens of natuurinclusieve kaas. Wat willen jouw potentiële afnemers echt, dat is een van de kernvragen in de masterclass.”
Boerenzoon Van der Schans (59) is bedrijfskundige. Hij werkte 24 jaar bij het Landbouw Economisch Instituut en later de WUR. De korte keten in de agrarische sector is al jaren het hoofdthema in zijn werk. Sinds afgelopen zomer werkt hij als zelfstandig onderzoeker en adviseur en geeft hij onder meer cursussen aan boeren die actief zijn of willen worden in de korte keten.
Boodschappentas met verse groenten
Een machtig interessant thema, vindt hij. En niet alleen omdat directe afzet aan consumenten economisch perspectief biedt aan een groeiende groep ondernemers. “Ik zie het steeds vaker gebeuren, de korte keten is een bron van innovatie in de voedselketen. Neem de boodschappentas met verse groenten, bedacht door kleine groepen biologische boeren. Albert Heijn heeft dat idee gekopieerd en het concept verder ontwikkeld vanuit het gezichtspunt convenience (gemak). Albert Heijn levert de tas jaarrond inclusief recepten. Als AH direct inkoopt bij tuinders, dan liften meer leveranciers mee in zo’n korte keten.”
Distributie
Tijdens zijn cursussen ziet hij vaak dezelfde beginnersfouten. “Ondernemers die hun product direct willen afzetten, denken vaak dat ze alles zelf moeten doen. Vooral logistiek kost dan veel tijd en dus geld. In de beginperiode is het natuurlijk goed om veel contact te hebben met je klanten, want daar leer je veel van. Maar als je dat jarenlang blijft doen, gaat te veel tijd verloren. Dus sluit je aan bij een in stadsdistributie gespecialiseerde logistieke dienstverlener. Dan komt tijd vrij voor productontwikkeling.”
Slim inspelen op behoeften afnemer
Ondernemers die actief zijn in de lange ketens via FrieslandCampina en Cosun hebben nauwelijks marktmacht, ze zijn namelijk onderling uitwisselbaar. “Succesvolle boeren in de korte keten zorgen ervoor dat ze juist niet uitwisselbaar zijn, uniek voor de afnemer. Zoals de pluimveehouder in de Betuwe die zijn eieren verkoopt aan de lokale supermarkt met versgarantie. Doosjes die na acht dagen niet zijn verkocht, haalt hij weer op. Van die eieren maakt hij advocaat en verkoopt hij weer aan dezelfde supermarkt, nu als circulair drankje. Deze ondernemer maakt niet alleen een uniek product, hij speelt ook slim in op de behoeften van zijn afnemer. Prijs wordt dan minder belangrijk. Hij staat als boer aan het roer en is niet meer uitwisselbaar.”
Albert Heijn koopt nu al veel groenten direct van tuinders
De Taskforce Korte Ketens, opgericht door het ministerie van LNV, denkt dat binnen vijf jaar 25% van het voedsel in korte ketens kan worden afgezet. Te optimistisch? Van der Schans denkt van niet. Het ligt er maar aan hoe je korte ketens definieert. “Albert Heijn koopt nu al veel groenten direct van tuinders; daar zit alleen handelaar Bakker Barendrecht tussen. Zulke langjarige afspraken worden steeds vaker gemaakt. Recent maakt Aldi in Duitsland bekend alleen nog melk van Duitse boeren in de schappen te zetten. De trend is onmiskenbaar, de ketens worden korter.”
Terug naar de masterclass. Van der Schans ziet uit naar de volgende bijeenkomst. “De deelnemers inspireren elkaar en onszelf als begeleiding. Na de cursus kennen zij de behoeften van hun klanten veel beter en weten ze wat hun eigen kwaliteiten zijn. De deelnemers komen in beweging. Mooi om mee te maken.”
