‘Prijswinnende’ foodagri moet nú de draai maken naar wat juist is

De wereldwijde bevolkingsgroei noopte de agrifoodsector twee eeuwen geleden zich aan te passen om voldoende monden met calorieën te vullen. Na een aftrap door negentiende-eeuwse ecologen als Alexander von Humboldt en Gregor Johann Mendel, werd de foodagri-samenwerking tussen onderzoek, bedrijfsleven en overheid met zijn landbouwpolitiek, steeds effectiever. De focus kwam te liggen op gewassen en teelten die veel calorieën opbrachten per hectare. Het bleek een kompas op het bestrijden van honger dat leidde tot enorme efficiëntieverbetering. De daaruit resulterende kostenverlaging kwam volledig ten goede aan de consument. Het aandeel van diens inkomen dat naar voeding gaat, halveerde sinds de jaren zestig van de vorige eeuw. Geen honger meer, calorieën voor iedereen.

Zoeter, hartiger, calorierijker

Dat is wel een prijs waard. Maar: als er niet snel wat verandert, betalen we die prijs zelf, met onze gezondheid. De ondernemingen binnen de sector concurreren op kosten, maar óók op het maximaal tegemoetkomen aan eerdergenoemde aangeboren en aangeleerde smaakvoorkeuren. Zoeter moet het, hartiger, calorierijker. Je hoeft geen raketgeleerde te zijn om te begrijpen dat die invulling van klantgerichtheid niet houdbaar is. Wereldwijd is overgewicht inmiddels een groter probleem dan honger. Het vullen van magen met zoete en vette calorieën heeft tot gevolg dat meer dan de helft van de Nederlandse bevolking lijdt aan overgewicht. Tegelijkertijd zijn miljoenen Nederlanders kwalitatief ondervoed. Minder dan één op de vijftig krijgt voldoende vezels binnen. De metabole ontregeling is wijdverspreid. Elke dag groeit het aantal mensen met hart- en vaatziekten en diabetes type 2. De zorgkosten dreigen op korte termijn onbeheersbaar te worden.

Echte voedingswaarde speelt amper een rol

Is dat allemaal de schuld van de foodagrisector? Het is in ieder geval zeker dat de verslechterende gezondheid niet los kan worden gezien van een voedselketen die in doorsnee vooral ontregelende, lege calorieën (koolhydraten voornamelijk) produceert. Echte voedingswaarde speelt amper een rol. ‘Normaal’ is het om bieten-, aardappel- en graanrassen te veredelen en er vervolgens zoveel mogelijk suiker en zetmeel uit te isoleren en gebruiken. Het menu van de gemiddelde Nederlander bestaat tegenwoordig voor meer dan de helft uit zulke ‘bewerkte grondstoffen’. Bomvol lege calorieën, straatarm aan voedingsstoffen.

Meer gezonde jaren

Wil de sector de komende tien jaar opnieuw een mooie oeuvreprijs winnen, dan zal dat op basis moeten van totaal andere criteria. Voeding moet een manier worden om meer gezonde jaren toe te voegen, in plaats van af te nemen. De diepgewortelde hunkering naar goedkoop, gemakkelijk en lekker moet een antwoord vinden in ‘betaalbaar en fair’ en ‘smakelijk, maar niet over de top’. De primaire sector moet ook een forse transitie door. Een maximaal aantal calorieën opbrengst per hectare verdwijnt als doel. Een gevarieerd bouwplan met voedzame gewassen is het nieuwe goud.

De foodagri-sector heeft bovendien als geen ander bewezen zo’n majeure uitdaging aan te kunnen

Onmogelijk? Lastig zal het worden, maar het moet. De foodagri-sector heeft bovendien als geen ander bewezen zo’n majeure uitdaging aan te kunnen. Als de sector kennis en kunde koppelt aan maatschappelijk belang, verantwoordelijkheid en leiderschap, dan kan het. Wachten totdat de overheid consumenten aanzet tot gezondere keuzes, is geen optie meer. Het is nu tijd om aan de aanbodkant meters te maken. Als de foodagrisector daarin net zo efficiënt te werk gaat als de afgelopen paar honderd jaar, dan ligt een nieuwe oeuvreprijs voor het grijpen.