Straks krijgt 2021 het stempel van transitie

Vaccins brengen een uitweg uit de lockdowns, en toch ook weer niet. Tegen de omikron-variant is een nieuwe vaccinatieronde nodig, de boosterprik. Nederland, en grote delen van de wereld zitten in december weer op slot. En helemaal gerust op nieuwe varianten in de toekomst is niemand. In de zomer lijkt het er even op dat we weer ‘terug bij normaal’ zijn. De restaurants zijn open; terrasjes zitten vol. En de vakanties naar Frankrijk en Italië zijn ontspannen. Het mondkapje is weg. Maar het virus is dat niet. En met het versoepelen, verspreidt ook het virus zich, lopen besmettingen op en stromen ziekenhuisbedden vol.

Enorme impact op food- en agrisector

Voor de food- en agrisector heeft deze slinger enorme impact. Toelevering aan de lucratieve horeca en foodservice zwabbert. De retail gloreert. Tegelijkertijd neemt haar invloed in de keten toe. Marktleider Albert Heijn boekt een topomzet. De Zaanse keten is trendsetter. Onder het mom van Beter eten ontvouwt de grootgrutter een eigen milieuprogramma. Het Beter Leven-keurmerk van de Dierenbescherming is in de versafdeling leidraad. De leveranciers hebben eigenlijk geen keuze: je doet mee, of niet. Topvrouw Marit van Egmond van Albert Heijn wordt terecht uitgeroepen tot meest invloedrijke persoon in de foodketen. Boeren en tuinders strijden ook in 2021 voor een eerlijke prijs. Het Centraal Bureau Levensmiddelenhandel wijst in maart het FarmerFriendly-keurmerk van Farmers Defense Force af. Het systeem dat voorziet in terugsluizen van 3% van de omzet naar boeren, is eigenlijk nooit een serieuze optie geweest.

Verloren jaar voor stikstof

Een verloren jaar is het onmiskenbaar voor stikstof. Er is vrijwel niets gebeurd. ‘Stikstof’-minister Carola Schouten krijgt op de valreep van 2020 nog een parlementair fiat voor haar Stikstofwet, maar kan in de ‘demissionaire’ status geen potten breken. Stikstof wordt doorgeschoven naar Rutte IV. De kabinetsformatie van wat Rutte IV moet worden, duurt beschamend lang. De term ‘functie elders’ krijgt navolging, veelal met een ironisch tintje. Uit oogpunt van onvrede stijgt ook de populariteit van de BoerBurgerBeweging. Caroline van der Plas spreekt de taal van het platteland. In juli trekken weer trekkers op naar het Malieveld, uit bezorgdheid over de grote stapel rapporten, nota, en adviezen over de inrichting van Nederland, de rol van agrarische bedrijven en omvang van de veestapel. Een ‘werkdocument’ van de eigen AgriNL wordt door enkelen zelfs als verraad gezien. Het trekkergeweld blijft verder beperkt bij wat speldenprikjes. De klimaatactivisten daarentegen hebben het druk met de internationale conferentie in Glasgow. Klimaat krijgt in het nieuwe Europese landbouwbeleid een forse invloed. Een voorbode misschien; de ongekende regenval in juli baren zorgen voor de toekomst. De schade in Zuid-Limburg en omliggende regio’s in België en Duitsland is enorm. 2021 leerde ons ook dat de wereld niet zonder China kan. Het containerschip Ever Given loopt in maart vast in het Suez-kanaal, de belangrijkste handelsroute ter wereld. De handelsstromen zijn nog maandenlang van slag. Grondstoffen, onderdelen en producten komen te laat, of helemaal niet meer.

Kosten liggen flink hoger

Tegen het einde van het jaar meldt Wageningen Economic Research dat de prijzen in de primaire sector globaal flink hoger liggen. Goed nieuws? Nou, de kosten liggen ook fors hoger. Energie, voer en arbeid spelen parten. Dusdanig dat varkens- en pluimveehouderij diep in het rood staan. De glasgroentetelers doen goede zaken. Maar uit zorg voor torenhoge energieprijzen, gaat rond de jaarwisseling nog wel een brandbrief naar Den Haag. 2021 krijgt straks het stempel van transitie. Veel boeren en tuinders kijken naar hun positie in de keten, in de samenleving en op het platteland. De maatschappelijke druk om het anders te doen, is enorm. Een aantal stapt in dit traject van duurzaam, lokale afzet of neventak. De ander houdt vast aan de productiewijze. En ook in de food- en agriketen is een omslag gaande. Vrijwel elk bedrijf oriënteert zich op de rol in de transitie van dierlijk naar plantaardig eiwit. Het gaat er niet om of dit leuk, wenselijk of uitdagend is. Het is een maatschappelijk feit. En daar moet je als producent op inspelen.