Superlijst Groen 2023: Ekoplaza, Lidl en Albert Heijn het duurzaamst

Superlijst Groen is een initiatief van denktank Questionmark ondersteund door Milieudefensie, Mighty Earth en Natuur & Milieu. Het is de derde keer dat de ranglijst voor duurzaamheid bij supermarkten wordt gepubliceerd. Er is beoordeeld wat zeven Nederlandse supermarkten doen om duurzaam voedsel de makkelijke keuze te maken. Dit onderzoek vergelijkt de ketens die ruim 80% van de markt vertegenwoordigen: Albert Heijn, Jumbo, Lidl, Aldi, Plus, Dirk en Ekoplaza.

De zeven retailers worden met elkaar vergeleken als het gaat om de indicatoren klimaatplannen, eiwittransitie, duurzame landbouw en verpakkingen. De initiatiefnemers trekken overall de conclusie dat het niet hard genoeg gaat. Charlotte Linnebank, directeur Questionmark: “De meeste supermarkten beperken hun inzet tot beleid en doelstellingen en rapportage hierop. Weinig supermarkten voeren veranderingen door in de praktijk, waardoor natuur en klimaat er nauwelijks op vooruit gaan.”

Lees verder onder de afbeelding

Verhouding dierlijk plantaardig meten met Eiweet

De ketens boeken echter wel degelijk vooruitgang. Voor het eerst rapporteren de deelnemende supermarkten, behalve Plus, over de verhouding tussen dierlijke en plantaardige eiwitten in de verkoop van voedsel. Dat is gebeurd met een nieuwe tool: Eiweet. De methodiek maakt het mogelijk om in Superlijst de vergelijking te maken tussen supermarkten over het aandeel plantaardige en dierlijke eiwitten in hun verkoop. Dat is een grote verbetering ten opzichte van de vorige editie van Superlijst Groen, en een direct resultaat van de vraag om transparantie door Questionmark in samenwerking met Green Protein Alliance, Proveg en Natuur & Milieu.

Lees ook: Eiweet helpt supermarkten bij berekening verhouding dierlijk-plantaardig

Met dit inzicht kunnen supermarkten sturen op het verminderen van de verkoop van dierlijke producten en het stimuleren van de verkoop van plantaardige producten. Met name Ekoplaza, Dirk en Lidl zetten hierin de eerste stappen, zoals minder aanbiedingen met rood vlees, een proef om vleesverkoop actief te ontmoedigen, en plantaardige vleesvervangers tijdelijk in het vleesschap. Uit de eigen rapportage van de supermarkten blijkt dat het aandeel plantaardige eiwitten in de verkoop verreweg het grootst is bij Ekoplaza, namelijk 72%.

Deze meetbare maatregelen nemen supermarkten voor meer plantaardig

Waar supermarkten in 2021 nog geen ambitieuze, meetbare maatregelen namen om de transitie naar een plantaardig dieet te stimuleren, doet een aantal dat in 2023 wel. Ekoplaza pakt hier de koppositie. De keten zegt dat 75% van de recepten in het Lekker Weten-magazine vegetarisch is. Ook heeft Ekoplaza zich in beleid verbonden aan het beperken van vleesaanbiedingen: minder dan 10% van de aanbiedingen bestaat uit rood vlees.

Dirk zet geen vlees op de voor- en achterkant van de folder, en zet zich in samenwerking met adviesbureau Greendish in om de verkoop van plantaardig te vergroten. Lidl plaatst tijdens een pilot in samenwerking met de Wageningen Universiteit en het World Resource Institute vleesvervangers direct naast de alternatieve vleesproducten in het schap. Ook verwacht Lidl eind 2023 alle recepten op de verspakketten vegetarisch te maken. Albert Heijn plaatst op ieder verspakket een tip om de maaltijd vegetarisch te maken.

Alle supermarkten hebben als doel om naar verhouding minder vlees te verkopen; bij Albert Heijn en Aldi zijn die doelstellingen het meest ambitieus.

CO2-uitstoot

Albert Heijn, Jumbo en Lidl rapporteren ook over de CO₂-uitstoot in hun gehele productieketen. Marktleider Albert Heijn en Lidl geven dit jaar bovendien inzicht in de herkomst, transport- en teeltmethode van verkochte producten. Openheid hierover is een cruciale stap voor supermarkten om meer verantwoordelijkheid te kunnen nemen bij het verduurzamen van het voedselsysteem, vinden de samenwerkende partijen.

Lidl maakt inhaalslag

Vergeleken met de lijst van twee jaar geleden is opmerkelijk dat Lidl zich duidelijker inzet voor klimaat en natuur. Lidl rapporteert bijvoorbeeld als enige over de herkomst, de teelt en het transport van groente en fruit afzonderlijk, en over de drie hoofddoelen van het Plastic Pact. Daarnaast stelt Lidl eisen aan leveranciers om de ontbossing door palmolie tegen te gaan.

Verschillen tussen marktleiders Albert Heijn en Jumbo komen onder meer doordat Albert Heijn rapporteert op herkomst, transport en teelt in de verkoop, waar Jumbo dit niet doet. “Supermarkten moeten boeren en tuinders helpen duurzamer te produceren. Door meer duurzame en lokale producten voor een eerlijke prijs aan te bieden en voorrang te geven aan producten met een keurmerk”, vindt Rob van Tilburg, directeur programma’s Natuur & Milieu.

Milieudefensie-directeur Donald Pols vindt dat terugdringen van uitstoot prioriteit zou moeten hebben. “Het verminderen van de uitstoot is geen vrijblijvende optie, maar een dwingende opdracht. De rechter is in de klimaatzaak tegen Shell heel duidelijk geweest: de CO₂-uitstoot moet omlaag. Het is daarom voor alle supermarkten tijd om nu in actie te komen”, is Pols van mening.

Geen actieplan tegen ontbossing voor soja, wel beleid voor duurzame palmolie

Alle supermarkten hebben ook de doelstelling om ontbossing voor de productie van soja voor veevoer volledig uit te bannen. Jurjen de Waal, directeur Mighty Earth Nederland: “Maar geen enkele supermarkt heeft een adequaat actieplan om dit te realiseren. Het risico op grootschalige ontbossing van belangrijke natuurgebieden als de Amazone en de Cerrado blijft daarmee onverminderd groot.”

Alle onderzochte supermarkten hebben wel beleid voor de duurzaamheid van palmolie in hun huismerkproducten. De ketens doen de toezegging om volledig Roundtable on Sustainable Palm Oil (RSPO) gecertificeerde palmolie te gebruiken.

Lees ook: Certificering palmolie geeft houvast voor nieuwe EU-wet

Reclamefolders gevuld met dierlijke producten

Het is de initiatiefnemers verder een doorn in het oog dat reclamefolders gevuld blijven met dierlijke producten. De consument heeft in geen van de supermarkten in alle maaltijdcategorieën nog de optie voor een maaltijd zonder vlees, vis of kaas blijkt verder uit het onderzoek. Kleine porties vlees zijn nog altijd beperkt aanwezig in het assortiment van de supermarkten: 39% van de vleesproducten heeft een portiegrootte groter dan 100 gram. Alle supermarkten bieden in elk van de kant-en-klaar maaltijdcategorieën wel de optie voor een maaltijd zonder rood vlees. Dat is dan weer positief, volgens de onderzoekers.

Waar Aldi, Dirk, Jumbo, Lidl en Plus streven naar een verhouding 50/50 dierlijk/plantaardig in 2030, is Albert Heijn ambitieuzer en zet de doelstelling om de verhouding 40/60 te behalen in 2030.

Lees ook: Albert Heijn lanceert plantaardige huismerklijn: AH Terra

Verpakkingsmateriaal verminderen en verduurzamen

Om de reductie van verpakkingsmateriaal goed te kunnen beoordelen, hebben de supermarkten toegezegd te rapporteren in het aantal kilo’s verpakking per kilo verkocht product. Jumbo rapporteert als enige het aantal kilo’s verpakkingsmateriaal, maar dan per verkocht stuks product (in plaats van verkocht gewicht). Andere supermarkten rapporteren op de reductie in het totale gewicht verpakkingsmateriaal, of zijn hier onduidelijk over.

Rapportage op reductie in het totale gewicht biedt onvoldoende informatie: afname van het marktaandeel kan ook leiden tot een reductie in het totale gewicht verpakkingsmateriaal. Lidl doet volgens de samenstellers van het rapport het meest om duurzame verpakkingen te bevorderen.