Voedselsysteem moet naar netto-nul uitstoot

‘Earth Overshoot Day’ is de dag van het jaar waarop de mens alle natuurlijke hulpbronnen heeft opgebruikt die onze planeet in een jaar kan generen. Voorbij dit punt eten we het natuurlijke kapitaal van onze planeet op. Die dag valt elk jaar eerder, en onze voedselsystemen staan daarbij centraal.

We putten de planetaire grondstoffen uit die de basis vormen voor het menselijk welzijn, onze ontwikkeling en de veerkracht van de natuur. Van bossen tot koraalriffen, veel van deze systemen hadden millennia nodig om zich te vormen.

Zorgwekkend genoeg wordt deze zomer gekenmerkt door een reeks van extreme weerfenomenen: van recordtemperaturen in de Canadese provincie British Columbia tot uitzonderlijke overstromingen in West-Europa, China en India.

Voedselsystemen geven onze samenlevingen vorm en bepalen economische opportuniteiten. Tegelijkertijd stimuleren ze de snelle verspreiding van voedingsgerelateerde ziekten en bedreigen ze de vitale diensten die bepaalde ecosystemen leveren: schone lucht, zoet water, bodemvorming, bestuiving en klimaatstabiliteit.

Veilige leefruimte

Er zijn negen planetaire limieten die de biologische en fysieke systemen van de planeet bepalen. Daarvan zijn er al vier overschreden. De gevolgen zijn duidelijk: toenemende frequentie en intensiteit van extreme weersomstandigheden en verspreiding van besmettelijke ziektes afkomstig van wilde dieren die hun leefgebieden zien verdwijnen. Covid-19 is daar een voorbeeld van.

We hebben nog ongeveer één generatie de tijd om het tij te keren

De dierlijke landbouwproductie speelt hierin een belangrijke rol: veeteelt bijvoorbeeld neemt bijna 80% van de landbouwgrond in. Rundvlees vereist per gram eiwit zo’n twintig keer meer grond en stoot twintig keer meer broeikasgassen uit dan plantaardige eiwitten. Mede hierdoor is de landbouw verantwoordelijk voor maar liefst 25% van de wereldwijde uitstoot.

Landbouw is de belangrijkste oorzaak van het biodiversiteitsverlies en veroorzaakte tussen 2000 en 2010 80% van de wereldwijde ontbossing. De vervuiling met voedingsstoffen van mariene ecosystemen wordt voornamelijk veroorzaakt door het overmatig gebruik van chemische meststoffen in de landbouw.

Pandemie

Naarmate de druk op de natuur toeneemt als gevolg van landbouwuitbreiding, neemt het risico op nieuwe pandemieën toe. We kunnen ons pas beschermen tegen pandemieën wanneer we een veerkrachtige planeet creëren door ons defecte voedselsysteem te repareren. De G20-landen moeten inzetten op een gecoördineerd actieplan op basis van de One Health-standaard. Dat is een concept in de wetenschap waarbij de gezondheid van mens en dier onderling samenhangen en verbonden zijn met de gezondheid van de ecosystemen waarin ze bestaan.

Een wereldwijde verschuiving naar plantaardige voeding stabiliseert het klimaat

We zijn zo laat begonnen met onze koerswijziging, dat nieuwe investeringen moeten verschuiven naar ‘klimaatslimme’ prioriteiten om het rendement te maximaliseren. Veel beleggers erkennen de maatschappelijke risico’s in de huidige voedselsystemen en zien de noodzaak in om over te schakelen naar een duurzamer model. De urgentie om de algehele waardecreatie te verbeteren, biedt bovendien de grootste financiële kans in de geschiedenis.

Netto-nul uitstoot

We hebben nog ongeveer één generatie de tijd om het tij te keren. Om dit te doen moeten we de manier waarop we voedsel produceren in overeenstemming brengen met de milieudoelstellingen, bijvoorbeeld door de methaanuitstoot van vee te verminderen en te stoppen met natuurgebieden omvormen tot landbouwgebied.

Onderzoek toont ook aan dat een wereldwijde verschuiving naar plantaardige voeding en duurzame eiwitproducten de volksgezondheid zal verbeteren en het klimaat zal helpen stabiliseren.

De inzet van landen om de klimaatverandering te beteugelen en het verlies aan biodiversiteit om te buigen, zijn onmogelijk te realiseren zonder het globale voedselsysteem te transformeren. Het is tijd dat voedsel deelneemt aan de race naar een netto-nul uitstoot tegen het midden van de eeuw – om zo de wereldwijde voedselzekerheid en de gezondheid van mensen en ecosystemen voor toekomstige generaties te beschermen.

Dit artikel door Johan Rockström en mede-auteurs Jeremy Coller en Gunhild Stordalen (IPS) is een ingekorte versie van een publicatie bij Thomson Reuters Foundation.