Boomstammen worden gestapeld in een houtzagerij omringd door recent verkoolde en ontboste velden nabij Porto Velho, in de staat Rondonia, Brazilië. - Foto: ANP
In dit artikel
Het WWF kwam met ontbossingscijfers. De EU zou grotendeels verantwoordelijk zijn. De focus ligt nu nog vooral op het tegengaan van illegale ontbossing.
In de periode tussen 2004 en 2017 is een gebied van 43 miljoen hectare natuur ten onder gegaan door ontbossing. De hoofdoorzaak van de ontbossing is de landbouw, zowel grootschalige (voor export) als kleinschalige (voor lokale bevolking) landbouw. Dat stelt het Wereld Natuur Fonds (WWF) in een nieuw rapport waarin het 24 ‘ontbossingshotspots’ in Azië, Latijns-Amerika en Afrika analyseerde.
De landbouw als oorzaak moet worden opgevat in brede zin: het grootschalig houden van vee, het verbouwen van gewassen op grote schaal en kleinschalige landbouw voor het onderhouden van lokale gemeenschappen. “Een van de grootste oorzaken van ontbossing in tropische gebieden is de grote vraag uit Europa naar palmolie, soja voor veevoer en cacao. We moeten onze boodschappen kunnen doen in de wetenschap dat hier niet voor ontbost is. Daar is stevige Europese wetgeving voor nodig”, stelt Merijn van Leeuwen van WWF-Nederland in een persbericht.
Landeigenaren in de cerrado in Brazilië moeten 20% tot 35% van het bos op hun land intact laten
Eerder riep WWF Mark Rutte op het voortouw te nemen ontbossing tegen te gaan. “Ontbossing voor landbouw is een van de grootste veroorzakers van ontbossing en het verdwijnen van leefgebied voor diersoorten. Het is geen ver-van-ons-bedshow, want als grootste Europese importeur en doorvoerhaven van soja, palmolie en cacao heeft Nederland een grote verantwoordelijkheid om illegale en legale ontbossing te stoppen.”
EU 10% van import
In hoeverre de Europese vraag naar soja bijdraagt aan de door WWF genoemde ontbossing, wordt in het rapport niet gespecificeerd of gekwantificeerd, maar welke rol speelt de EU in de import van soja? Vooropgesteld blijft dat China wereldwijd veruit de grootste importeur van soja is. In 2019 importeerde het land 91 miljoen ton aan sojabonen. Dat is ongeveer 60% van de wereldwijde soja-import (152 miljoen ton). De EU is verantwoordelijk voor ongeveer 10%. Nederland importeerde 4,1 miljoen ton sojabonen in 2019.
Vooral in Europa wordt geprobeerd de inkoop van soja te verduurzamen. In andere werelddelen ligt de focus daar niet zo op. Daarbij richt men zich vooral op het tegengaan van illegale ontbossing. Legale ontbossing is ontbossing die is toegestaan volgens de in een land geldende wet. Zo moeten landeigenaren in de cerrado (een savanne-achtig gebied) in Brazilië 20% tot 35% van het bos op hun land intact laten. In de Amazone is dat 80%. De rest kan dus legaal worden ontbost. Ook hebben sommige bossen geen duidelijke eigendoms- of bestemmingsstatus. Onduidelijkheid is er daarom over wie verantwoordelijk is voor de bescherming van deze gebieden. Daarom vindt er vaak landroof en illegale ontbossing plaats.
Ontbossing voor landbouw is een van de grootste veroorzakers van ontbossing en het verdwijnen van leefgebied voor diersoorten
WWF
Vorig jaar verscheen een wetenschappelijk artikel waarin staat dat een vijfde van de Europese soja-import vanuit Brazilië mogelijk te maken heeft met illegale ontbossing. Daarnaast bleek volgens een analyse van de bestaande bos- en milieuwetgeving in Brazilië, Argentinië en Paraguay door de Nederlandse tak van de International Union for Conservation of Nature dat in die drie landen 110 miljoen hectare legaal ontbost kan worden voor landbouw.
Europese richtlijnen
De reactie van de Europese veevoersector op berichten over ontbossing is vaak dat gewerkt wordt aan duurzame inkoop van soja. Zo moeten bijvoorbeeld de Fefac Soy Sourcing Guidelines (FSSG) zorgen voor duurzamere inkoop van soja in Europa. Hierin staan richtlijnen. Programma’s voor duurzame soja kunnen naast de FSSG worden gelegd om te kijken welke aan de richtlijnen voldoen. Tot op heden zijn negentien duurzame-sojaprogramma’s goedgekeurd als FSSG-conform. Al deze schema’s staan geen illegale ontbossing toe. Een aantal staat ook geen legale ontbossing toe, waaronder het meest bekende programma: RTRS. De Fefac-richtlijnen focussen vooralsnog op ‘geen illegale ontbossing’. Volgens Fefac is dit ‘een cruciale eerste stap voor de bescherming van bossen wereldwijd’.
Een deel komt uit gebieden zonder ontbossingsrisico, zoals de Verenigde Staten
In Nederland voldoet 100% van het gebruikte sojameel aan de richtlijnen van Fefac: in ieder geval geen illegale ontbossing dus. Aanvullend moet alle diervoeder voor de binnenlandse consumptie van dierlijke producten worden afgedekt met RTRS-soja. Ook voor zuivelafzet buiten Nederland moet RTRS-soja zijn gebruikt.
Op EU+-niveau (EU-landen + Noorwegen en Zwitserland) voldeed 38% van de soja aan de Fefac-richtlijnen in 2018. Het aandeel gecertificeerde volledig ontbossingsvrije soja lag op 19%. Nevedi merkt op dat niet per definitie betekent dat de overige 62% (100-38) soja, die niet onder de Fefac-richtlijnen valt, afkomstig is uit recent ontboste gebieden. Een deel komt uit gebieden zonder ontbossingsrisico, zoals de Verenigde Staten.
Begin februari komt Fefac met een update van de richtlijnen. Het is afwachten of een stap verder wordt gezet en er meer focus is op legale ontbossing.
