Zorgen over beschikbaarheid voedsel en meststoffen

Beleidsmakers, wetenschappers, wereldvoedselorganisaties en vertegenwoordigers uit de food- en agrosector zijn het erover eens: de oorlog in Oekraïne heeft grote impact op het wereldvoedselvraagstuk. Over hoe de schade zo veel mogelijk beperkt kan worden, zijn de meningen sterk verdeeld.

Nadat eerder de klimaatcrisis, coronapandemie, regionale conflicten en stijgende energieprijzen al zorgden voor hogere voedselprijzen, maakt de oorlog in Oekraïne de problemen nog groter. Voor Nederland en Europa zal dat niet leiden tot tekorten. Voor gebieden die afhankelijk zijn van importen, is dit wel het geval.

Landbouwsystemen robuuster maken

Ook de wereldvoedselorganisatie FAO en Oxfam Novib vrezen een forse toename van mensen die honger hebben. Overheden proberen dit te ondervangen door ondersteuning te bieden om landbouwsystemen in ontwikkelingsgebieden robuuster te maken, en door via internationale samenwerking voedselhulp te bieden. De Europese Commissie doet dit onder andere door het mogelijk maken en houden van de graanhandel vanuit Oekraïne.

Veel deskundigen zijn bezorgd over de graanhandel. Op de wereldmarkt bepalen grofweg vier grote spelers de markt. Zij hebben te veel macht, maar hier lijkt niet zomaar iets tegen te doen. Ook zijn er aanwijzingen dat speculatie een grote rol speelt, en dat op voorhand posities worden ingenomen. Bijvoorbeeld doordat landen uit voorzorg de export stil leggen, wat een prijsopdrijvend effect heeft.

Pleidooi voor minder diervoer en sierteelt

Linkse politieke partijen willen de crisis benutten om een omslag te maken in het voedselsysteem. D66’er Tjeerd de Groot en Laura Bromet van GroenLinks pleitten ervoor om in Europa minder diervoer en sierteeltproducten te telen, en meer voedsel voor humane consumptie. Deskundigen wijzen erop dat dit niet zomaar kan, vanwege de teeltomstandigheden.

Ruud Tijssens van Agrifirm ziet wel kansen voor andere eiwitbronnen voor veevoer. “In Europa is 90 miljoen ton oude voedingsmiddelen beschikbaar, waarvan maar 6 miljoen ton wordt gebruikt als veevoer. Daar liggen kansen”, zegt Thijsens. Eerder werden deze stromen niet gebruik vanwege de hoge kosten. Maar nu de maisprijzen zo hoog zijn, kunnen investeringen om de voedselresten veilig te maken voor veevoer nu eerder uit.

Meer plantaardige eiwitten

Ook vinden de partijen dat meer moet worden gekeken naar het veilig inzetten van diermeel als veevoer, en naar de inzet van kunstmestvervangers uit dierlijke mest. PvdD wil in de transitie liever nog een stap verder, en inzetten op meer plantaardige en minder dierlijke eiwitten op het menu. Niet iedereen deelt deze visie. Met name in gebieden met voedselschaarste is juist behoefte aan voedsel met een hoge voedingswaarde.

Voor de lange termijn maken deskundigen zich vooral zorgen over de beschikbaarheid en betaalbaarheid van meststoffen. Hans Hoogeveen van wereldvoedselorganisatie FAO wijst erop dat zo’n vijftig landen afhankelijk zijn van kunstmest uit Rusland. Hij roept op tot een gezamenlijke aanpak bij die landen, zoals dat ook bij het gasvraagstuk gebeurt. Op de vraag of de Nederlandse kunstmestproducenten ook worden stilgelegd als gas schaars wordt, geven deskundigen geen concreet antwoord. “Dat is een politieke keuze”, klinkt het.